Γιατί στην αρχαία Ρώμη ο μήνας Μάρτιος ήταν ο πρώτος μήνας του ημερολογιακού έτους; Ποιες λαϊκές δοξασίες συνδέονται με την Πρωτομαρτιά; Πώς ξεκίνησε το έθιμο των μαρτιάτικων βραχιολιών με την λευκή και κόκκινη κλωστή; Το Αρχείο της ΕΡΤ εύχεται σε όλους καλό μήνα και δίνει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα μέσα από ένα επεισόδιο της σειράς ”Δώδεκα μήνες” παραγωγής 2003.
ΔΩΔΕΚΑ ΜΗΝΕΣ
ΜΑΡΤΙΟΣ
Οι ”Δώδεκα μήνες” είναι μία σειρά δώδεκα επεισοδίων, ένα για κάθε μήνα, η οποία καταγράφει την αρμονική εναλλαγή του χρόνου, των εργασιών, των εθίμων. Τα έθιμα που καταγράφονται αναφέρονται στον κάθε μήνα χωριστά είτε αυτά συνεχίζονται μέχρι σήμερα είτε έχουν χαθεί στο χρόνο.
Το επεισόδιο ξεκινά με αναφορές στις λαϊκές ονομασίες του Μαρτίου, στους Αγίους και τις γιορτές του Μαρτίου καθώς και με πληροφορίες για την προέλευση βυζαντινών ύμνων που ψάλλονται κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής. Παράλληλα, αναφορές γίνονται σε τοιχογραφίες σε εκκλησίες και δυτικά ανάκτορα που εικονίζουν την άνοιξη και το χειμώνα. Παρέχονται πληροφορίες για την εαρινή ισημερία, την προέλευση της ονομασίας του Μαρτίου από το θεό Άρη καθώς και για τις εορταστικές μέρες προς τιμήν του θεού Άρη στην αρχαία Ρώμη. Επιπλέον, γίνεται λόγος για τα αρχαία ψηφιδωτά τα οποία μας παρέχουν πληροφορίες για το πως προσλάμβαναν τις εναλλαγές των μηνών και των εποχών στην αρχαιότητα.
Στην συνέχεια, τονίζεται η αστάθεια του καιρού κατά τη διάρκεια του μήνα Μαρτίου καθώς και οι λαϊκοί μύθοι που έχουν συνδεθεί με αυτήν. Ακόμη γίνεται λόγος για την Πρωτομαρτιά και τις προλήψεις που σχετίζονται με την συγκεκριμένη ημέρα. Αναδεικνύεται το έθιμο των ”χελιδονισμάτων”, ενός είδους καλάντων που έλεγαν τα παιδιά στα χωριά, κρατώντας ομοιώματα χελιδονιών. Προβάλλεται απόσπασμα από την κινηματογράφηση του εθίμου των χελιδονισμάτων από τον Γεώργιο Ν. Αικατερινίδη, δρ. Λαογραφίας, το 1967. Ακόμη, παρουσιάζεται το έθιμο της δέσης ενός νήματος από λευκή και κόκκινη κλωστή στα χέρια των παιδιών, συνήθεια που οι ρίζες της εντοπίζονται στην αρχαία Ελλάδα και στα Ελευσίνια μυστήρια.
Στο επόμενο μέρος της εκπομπής παρουσιάζονται οι απεικονίσεις του Μαρτίου σε μεσαιωνικά χειρόγραφα. Λόγος γίνεται για τους αστερισμούς που είναι ορατοί από το Βόρειο ημισφαίριο κατά τη διάρκεια του μήνα Μαρτίου. Επίσης, λόγος γίνεται για τον αστερισμό των ιχθύων και τη μυθολογία πίσω από αυτόν.
Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου μιλούν οι: Στράτος Θεοδοσίου, επικ. καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Παναγιώτα Ασημακοπούλου-Ατζακά, Καθηγήτρια Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ, Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης, δρ. Λαογραφίας, τ. Διευθυντής Ερευνών Κέντρου Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών, Μάνος Δανέζης, επικ. καθηγητής Αστροφυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών.
Έτος παραγωγής: 2003
Αφήγηση: Όλια Λαζαρίδου
Σενάριο-σκηνοθεσία: Απόστολος Κρυωνάς