Συμπληρώνονται φέτος 40 χρόνια από τη δημοσίευση του νόμου για την κατάργηση του αναχρονιστικού θεσμού της προίκας, στις 18 Φεβρουαρίου του 1983. Η συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία, μαζί με τη γενικότερη αλλαγή στο οικογενειακό δίκαιο αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πολιτικές επιλογές της πρώτης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου. Για πρώτη φορά στο νεοελληνικό κράτος η γυναίκα εξισώθηκε με τον άνδρα σε νομικό πλαίσιο.
Ειδικότερα, ο θεσμός της προίκας είχε τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Σύμφωνα με αυτόν, η οικογένεια της νύφης υποχρεούταν να παραχωρήσει στο γαμπρό περιουσιακά στοιχεία ως προϋπόθεση για την τέλεση του γάμου. Η πρακτική αυτή διατηρήθηκε και κατά τα βυζαντινά και οθωμανικά χρόνια αλλά και μετά τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους.
Στο νέο ελληνικό κράτος, οι γονείς κάθε κοπέλας προσπαθούσαν από τα μικρά χρόνια της μέχρι τη στιγμή που θα την ζητούσε κάποιος να συλλέξουν όση περισσότερη προίκα μπορούσαν για να παντρευτεί. Αυτό πρακτικά σήμαινε την οικονομική εξόντωση των φτωχώτερων οικογενειών ενώ σε πολλές περιπτώσεις η γέννηση ενός κοριτσιού θεωρούταν ως βάρος από την οικογένεια. Στην ουσία η προίκα ήταν μια αποζημίωση στον άντρα, καθώς εξασφάλιζε την ελάφρυνση της οικογένειας σε πολλούς τομείς και του συζύγου από τα βάρη της.
Με το νέο οικογενειακό δίκαιο του 1983 η πρακτική αυτή έπαψε να θεωρείται υποχρεωτική σε νομικό πλαίσιο και άνοιξε ο δρόμος για τη βελτίωση της θέσης των γυναικών, αγώνας που φυσικά συνεχίζεται έως σήμερα.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει ένα επεισόδιο της εκπομπής ”Έρευνα” παραγωγής 1976, το οποίο εξετάζει τον θεσμό της προίκας και γυρίστηκε λίγα χρόνια πριν την κατάργησή του.
ΕΡΕΥΝΑ
ΠΡΟΙΚΑ
Η εκπομπή ”Έρευνα” ήταν μια Δημοσιογραφική εκπομπή με θέματα γύρω από την ελληνική πραγματικότητα, που η προβολή της ξεκίνησε το 1974 και συνέχισε ως το 1981. Το συγκεκριμένο επεισόδιο εξετάζει τον αναχρονιστικό θεσμό της προίκας.
Το επεισόδιο φιλοξενεί μια σειρά συνεντεύξεων απλών ανθρώπων οι οποίοι λένε την άποψή τους για το θεσμό της προίκας, καθώς και συζήτηση με τον καθηγητή του Οικογενειακού Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών Γεώργιο Κουμάντο για το ίδιο θέμα.
Αρχικά, η κάμερα της εκπομπής καταγράφει τις απόψεις πολιτών. Οι νεότεροι σε ηλικία πολίτες κρίνουν αρνητικά το θεσμό της προίκας, χαρακτηρίζοντάς τον αναχρονιστικό και υποτιμητικό για τις σύγχρονες γυναίκες. Κάποιοι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας εκφράζονται θετικά απέναντι στο θεσμό αλλά αποτελούν μειοψηφία.
Παράλληλα, ο καθηγητής Οικογενειακού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Κουμάντος επιχειρεί μια ιστορική αναδρομή του θεσμού της προίκας από την αρχαιότητα και τα ρωμαϊκά χρόνια έως τις μέρες μας και κρίνει το θεσμό αρνητικά.
Στην συνέχεια, στην κάμερα της εκπομπής μιλούν οικοδόμοι και αρχιτέκτονες και εξηγούν πως πολλά από τα διαμερίσματα που είναι υπό κατασκευή πωλούνται ως προικώα.
Ακόμη, διαπιστώνεται πως η κατάσταση στην επαρχία είναι διαφορετική μιας και εκεί οι θεσμοί αλλάζουν με αργούς ρυθμούς. Οι άνθρωποι της επαρχίας που μιλούν στην κάμερα της εκπομπής θεωρούν πως η προίκα είναι απαραίτητη.
Έτος παραγωγής: 1976
Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Σερντάρης
Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr