Ο Μάρκος Βαμβακάρης, τραγουδιστής, συνθέτης, στιχουργός και οργανοπαίκτης, θεωρείται ο «Πατριάρχης» του ρεμπέτικου, μιας και χάρη σε εκείνον διαδόθηκε και έγινε δημοφιλές το συγκεκριμένο μουσικό είδος. Γεννήθηκε στις 10 Μαΐου 1905 στη Σύρο από οικογένεια φτωχών αγροτών, καθολικών, όμως με μουσικές καταβολές αφού ο πατέρας του έπαιζε γκάιντα και ο παππούς του έγραφε τραγούδια. Ο Βαμβακάρης δεν τελείωσε ποτέ το σχολείο γιατί έπρεπε να βοηθήσει από νωρίς στα οικονομικά της οικογένειας. Από το 1920 ζει στον Πειραιά όπου εργάζεται ως λιμενεργάτης και αργότερα στα δημοτικά σφαγεία Πειραιά και Αθηνών, ενώ τα βράδια συχνάζει στους τεκέδες του Πειραιά. Εκείνη την περίοδο ακούει για πρώτη φορά τον ήχο του μπουζουκιού και αρχίζει να μαθαίνει το όργανο και να γράφει τραγούδια με αποτέλεσμα σε λίγους μήνες να θεωρείται από τους καλύτερους αυτοδίδακτους οργανοπαίκτες μπουζουκιού. Το 1933 ηχογραφεί το πρώτο του τραγούδι , το «Καραντουζένι» όπου τραγουδάει ο ίδιος και παίζει μπουζούκι. Γίνεται εμπορική επιτυχία και σύντομα θα ακολουθήσουν πολλοί ακόμα συνθέτες του ρεμπέτικου στα βήματα του Βαμβακάρη. Για πρώτη φορά ο Βαμβακάρης μαζί με τους φίλους του Γιώργο Μπάτη, Στράτο Παγιουμτζή και Ανέστη Δελιά στο μουσικό σχήμα «Η Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς» παίζουν στο μαγαζί του Σαραντόπουλου στον Πειραιά, ως η πρώτη ορχήστρα με μπουζούκια και μπαγλαμάδες. Λίγα χρόνια πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1935, θα ηχογραφήσει τη «Φραγκοσυριανή», τραγούδι που θα γίνει τεράστια επιτυχία τη δεκαετία του 1960 με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Κατά την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά και λόγω της λογοκρισίας του καθεστώτος, ο Βαμβακάρης αφαιρεί από τους στίχους των τραγουδιών του στοιχεία χαρακτηριστικά της παρανομίας που συνόδευε τη ζωή του ρεμπέτη και του μάγκα. Η μουσική του γίνεται εξαιρετικά δημοφιλής, δίνει εμφανίσεις σε μεγάλα κέντρα διασκέδασης, τα τραγούδια του γίνονται επιτυχίες και θα συνεχίσει να γράφει και να ερμηνεύει και κατά τη διάρκεια του Ελληνο-ιταλικού πολέμου. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής όμως χάνονται πολλοί σημαντικοί ρεμπέτες και στενοί συνεργάτες του Βαμβακάρη, γεγονός που θα επηρεάσει την καριέρα του. Ο Βαμβακάρης θα δυσκολευτεί μετά το τέλος του πολέμου, μιας και η ελληνική δισκογραφική βιομηχανία τον θεωρούσε ξεπερασμένο, οι ηχογραφήσεις μειώθηκαν, τα νυχτερινά κέντρα δεν του προσέφεραν συνεργασίες, η υγεία του και η οικονομική του κατάσταση επιδεινώνονται, ενώ αφορίζεται για το δεύτερο, ορθόδοξο, γάμο του το 1942 με την Ευαγγελία Βεργίου, με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά. Ο Βαμβακάρης ξεπερνάει το πρόβλημα υγείας και το 1954 πηγαίνει στη Σύρο όπου για ένα χρόνο παίζει μουσική στα μαγαζιά της πατρίδας του με μεγάλη επιτυχία. Στα τέλη της δεκαετίας 1950 ο Βασίλης Τσιτσάνης παροτρύνει την δισκογραφική εταιρία Columbia και κυκλοφορούν δίσκοι με παλιά και νέα τραγούδια του Βαμβακάρη, ερμηνευμένα από τον ίδιο αλλά και από γνωστούς τραγουδιστές όπως οι Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Καίτη Γκρέι, ο Στράτος Διονυσίου και η Άντζελα Γκρέκα, σηματοδοτώντας έτσι μία δεύτερη μουσική καριέρα για τον Βαμβακάρη, αφού του δίνεται η ευκαιρία να δουλέψει ξανά σε μεγάλα λαϊκά πάλκα, να δώσει συναυλίες σε χώρους όπου δεν ακουγόταν το ρεμπέτικο τραγούδι, να εμφανιστεί στις μπουάτ της Πλάκας, αλλά και σε πολλές συναυλίες στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο 120 ετών από τη γέννηση του «Πατριάρχη» του ρεμπέτικου, Μάρκου Βαμβακάρη, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΜΑΚΡΙΝΕΣ ΦΙΛΙΕΣ
ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος μιλάει για τον Μάρκο Βαμβακάρη, τη συμβολή του Πατριάρχη του ρεμπέτικου, στην ελληνική μουσική και θυμάται τί είχε πει πολύ σωστά για εκείνον ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Ο Παπαδόπουλος αναφέρεται στις καταβολές του Βαμβακάρη μουσικές και ευρύτερα πολιτισμικές από την Σύρα και τον Πειραιά. Θυμάται επίσης τη γνωριμία του με τον Βαμβακάρη κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών σε μια μουσική εκδήλωση για εκείνων από μια ομάδα φοιτητών από την Κρήτη. Αναφέρεται και στη δεύτερη φορά που τον συνάντησε σε μια εκδήλωση προς τιμή του στην Πλάκα, όπου παρά το προχωρημένο της ηλικίας του και τα προβλήματα υγείας, ο Βαμβακάρης παρέμενε στιβαρός και κοφτερός στο πνεύμα. Στο τελευταίο μέρος της εκπομπής ο Παπαδόπουλος αναφέρεται στον γιο του Μάρκου, Στέλιο Βαμβακάρη, στη μουσική του και στις συνεργασίες τους. Περιλαμβάνεται αφήγηση του Στέλιου Βαμβακάρη από περιστατικό που απογοήτευσε πολύ τον Μάρκο και τον ενέπνευσε να γράψει το τραγούδι «Απελπίστηκα».
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής ακούγονται αποσπάσματα από τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη καθώς και οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό με τον ίδιο να ερμηνεύει κάποια από αυτά, όπως τα «Μαύρα μάτια, μαύρα φρύδια», «Φραγκοσυριανή», «Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά», «Χαράματα η ώρα τρεις», «Κάν’ τονε Σταύρο, κάν’ τονε», «Σε γελάσανε», «Θα σπάσω κούπες», «Αντιλαλούνε οι φυλακές», «Απελπίστηκα» και τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στα τραγούδια «Τα δυο σου χέρια πήρανε» και «Τα ματόκλαδά σου λάμπουν». Ακούγεται και ηχητικό απόσπασμα από συνέντευξη του Μάρκου όπου μιλάει για τη ζωή του και για τη σχέση του με το μπουζούκι.
Σκηνοθεσία: Βασίλης Θωμόπουλος
Παρουσίαση: Λευτέρης Παπαδόπουλος
Έτος παραγωγής: 2001
Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr