Η πρώτη Δευτέρα του Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί να εορτάζεται ως Παγκόσμια Ημέρα Αρχιτεκτονικής από τη Διεθνή Ένωση Αρχιτεκτόνων (UIA) από το 1985. Φέτος, η Παγκόσμια Ημέρα Αρχιτεκτονικής κλείνει 40 χρόνιαπαρουσίας και εορτάζεται στις 6 Οκτωβρίου και το θέμα της είναι: «Σχεδιασμός για Ανθεκτικότητα – Design for Strength». Μέσα από αυτό το θέμα, η Διεθνής Ένωση Αρχιτεκτόνων καλεί τους αρχιτέκτονες σε όλον τον κόσμο να κοιτάξουν πέρα από τις βραχυπρόθεσμες λύσεις και να υιοθετήσουν προσεγγίσεις που ενισχύουν την ικανότητα του δομημένου περιβάλλοντος να αντέχει, να προσαρμόζεται και να ανοικοδομείται.
Το Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αρχιτεκτονικής 2025, το επεισόδιο ''Η Αθηναϊκή Πολυκατοικία'' της εκπομπής ''Κλεινόν Άστυ'', παραγωγής 2021.
ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ
Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ
Το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι αφιερωμένο στην αθηναϊκή πολυκατοικία. Επιχειρείται μια ιστορική αναδρομή στις πολυκατοικίες με σύντομες αναφορές στις πρώτες πολυκατοικίες της αρχαίας Ρώμης έως το μοναδικό φαινόμενο της «αθηναϊκής πολυκατοικίας». Οι πρώτες πολυκατοικίες χτίζονται στην Αθήνα στο Μεσοπόλεμο. Περιγράφονται οι νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου με το νόμο περί σύστασης οριζοντίου ιδιοκτησίας του 1929 και οι ακόλουθοι νόμοι που επιτρέπουν στους αρχιτέκτονες να πειραματιστούν με τις όψεις και τις εισόδους των πολυκατοικιών.
Ακολούθως, ο φακός της εκπομπής περνά από τις πρώτες πολυκατοικίες της πόλης, όπως η «Μπλε Πολυκατοικία» των Εξαρχείων. Γίνεται λόγος για τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά της «Μπλε Πολυκατοικίας» με τους κοινόχρηστους χώρους και την επαναφορά της ταράτσας που χάθηκε στο νεοκλασικισμό. Η αναδρομή συνεχίζεται στη μεταπολεμική περίοδο με την αστικοποίηση, την εκβιομηχάνιση και την ταυτόχρονη ερήμωση της ελληνικής υπαίθρου λόγω της Κατοχής και του Εμφυλίου. Παράλληλα, περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο κτίστηκαν οι αθηναϊκές πολυκατοικίες μέσω της αντιπαροχής και της μικρής ιδιοκτησίας. Ειδικότερα, παρουσιάζεται η επινόηση της αντιπαροχής και η ιδιοκατοίκηση που μετέτρεψε ένα απλό οικόπεδο με μια μονοκατοικία με αντάλλαγμα δύο ή τρία διαμερίσματα σε μια πολυκατοικία με τη μεσολάβηση εργολάβων και μεσιτών. Παράλληλα, τονίζεται η καταστροφή του νεοκλασικού αρχιτεκτονικού παρελθόντος της Αθήνας.
Παρουσιάζονται οι διαφορές των οικοδομικών τετραγώνων της Αθήνας με αυτά των άλλων ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων. Αρχιτέκτονες εξηγούν τους λόγους που οδήγησαν τις αθηναϊκές πολυκατοικίες να έχουν συγκεκριμένη μορφή ως προς την οργάνωση (ρετιρέ, ακάλυπτοι χώροι, κ.λ.π) χωρίς όμως συγκεκριμένα ομοιόμορφα εξωτερικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. Αναδεικνύεται ο ρόλος του "θυρωρού" στις παλιές πολυκατοικίες και αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο άλλαξε η αντιμετώπιση των μικροαστών απέναντι στις πολυκατοικίες από τη δεκαετία του '60 στις δεκαετίες του '70 και του '80.
Επιπλέον, παρουσιάζονται οι αρνητικές επιπτώσεις που είχε η καταιγιστική δημιουργία πολυκατοικιών στην Αθήνα και η σταδιακή μετατόπιση των Αθηναίων στα προάστια. Η αναδρομή συνεχίζεται στη δεκαετία του '90 όποτε και οι μετανάστες που ήρθαν στην Ελλάδα εγκαταστάθηκαν σε υποβαθμισένες πολυκατοικίες του κέντρου και ταυτόχρονα σημειώθηκε αύξηση στις τιμές των κατοικιών λόγω του δανεισμού και του θανάτου της αντιπαροχής. Ακόμη, εξετάζεται το πρόβλημα της εύρεσης κατοικίας στην Αθήνα της δεκαετίας του 2020 λόγω της μετατροπής διαμερισμάτων σε μονάδες βραχυχρόνιας μίσθωσης ή εξαγοράς κατοικιών από υπηκόους ξένων κρατών για την απόκτηση της χρυσής βίζα.
Στην εκπομπή εμφανίζονται και τοποθετούνται με αλφαβητική σειρά οι: Δημήτρης Αντωνακάκης (αρχιτέκτων), Γεώργιος Βαμβακάς (πρόεδρος Ομοσπονδίας Θυρωρών Ελλάδος), Νίκος Βατόπουλος (δημοσιογράφος – συγγραφέας), Αικατερίνη – Νίκη Γληνού (αρχιτέκτων – πολεοδόμος ΕΜΠ), Πάνος Δραγώνας (αρχιτέκτων – καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών), Γιάννης Κιτάνης (αρχιτέκτονας, Oktana Architecture), Χαράλαμπος Λουιζίδης (αρχιτέκτων μηχανικός ΕΜΠ), Θωμάς Μαλούτας (ομότιμος καθηγητής Χαροκόπειου Πανεπιστημίου), Θανάσης Μάνης (αρχιτέκτονας), Νίκος Μοίρας (αρχιτέκτων – συνδιαχειριστής της Facebook Ομάδας «Αθηναϊκός Μοντερνισμός»), Λεωνίδας Οικονόμου (αναπληρωτής καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου), Λιάνα Παπαδοπούλου (κάτοικος Φωκίωνος Νέγρη), Δήμητρα Σιατίτσα (αρχιτέκτονας – πολεοδόμος – ερευνήτρια), Γιώργος Τζιρτζιλάκης (αρχιτέκτων καθηγητής Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας), Παναγιώτης Τουρνικιώτης (καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ).
