Εκατόν δέκα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη γέννηση του συγγραφέα της κοσμοπολίτικης διασποράς αλλά και του ελλαδικού κέντρου, Στρατή Τσίρκα. Γεννημένος στο Κάιρο της Αιγύπτου τον Ιούλιο του 1911 (με πραγματικό όνομα Γιάννης Χατζηανδρέας), όπου και έζησε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια, ο Στρατής Τσίρκας υπήρξε γόνος ελληνικής προσφυγικής οικογένειας στην Αίγυπτο και ταυτόχρονα εκπατρισμένος Αιγυπτιώτης στην Ελλάδα, στρατευμένος διανοούμενος και αιρετικός κομμουνιστής-ένας άνθρωπος με πολλαπλές ταυτότητες και πλούσια πολιτισμική εμπειρία. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της ελληνικής μεταπολεμικής λογοτεχνίας, με σημαντικότερα έργα του, την τριλογία «Ακυβέρνητες Πολιτείες» (1960-1965) [μυθιστορήματα «Λέσχη», «Αριάγνη» και «Νυχτερίδα»], καθώς και τη «Χαμένη Άνοιξη» (1976). Ο Στρατής Τσίρκας έφυγε από τη ζωή στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 1980.
Με αφορμή τα εκατόν δέκα χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου λογοτέχνη, το Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει ένα επεισόδιο από τη σειρά ντοκιμαντέρ του Τάσου Ψαρρά με θέμα τη ζωή και το έργο σημαντικών Ελλήνων λογοτεχνών και την προσφορά τους στην πνευματική ζωή του τόπου, «Εποχές και Συγγραφείς» (παραγωγής 2001-2002).
ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ
Επεισόδιο της σειράς «Εποχές και Συγγραφείς» το οποίο παρουσιάζει τη ζωή και το έργο του Στρατή Τσίρκα (γενν. 1911 – πέθ. 1980), παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα της πολυτάραχης εποχής του. Λόγος γίνεται για τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στην Αίγυπτο και την ενασχόλησή του τότε με τη μετάφραση, για την πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα το 1927 καθώς και την έκδοση του πρώτου του ποιήματος το 1930. Μεγαλωμένος στο περιβάλλον της ελληνικής παροικίας της Αιγύπτου, ο Τσίρκας θα προσχωρήσει από νωρίς στο κομμουνιστικό κίνημα και θα ασχοληθεί με τα ζητήματα του αντιαποικιακού αγώνα. Στρατευμένος διανοούμενος και αιρετικός κομμουνιστής, στα γράμματα εμφανίζεται το 1927 με το πραγματικό του όνομα, Γιάννης Χατζηανδρέας.
Αναφορά γίνεται στην γνωριμία του Τσίρκα με τον Καβάφη, και στη δημοσίευση των τριών ποιητικών συλλογών του («Φελλάχοι», «Το λυρικό ταξίδι», και «Προτελευταίος αποχαιρετισμός και το Ισπανικό Ορατόριο»), πριν την ενασχόλησή του με την πεζογραφία. Εκτενής αναφορά γίνεται στο μείζον έργο του, την τριλογία «Ακυβέρνητες Πολιτείες» («Λέσχη» [1960], «Αριάγνη» [1962] και «Η Νυχτερίδα» [1965]), μια μυθιστορηματική μαρτυρία που λειτουργεί ως ιστορική τοιχογραφία των περιπετειών της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι η τριλογία θα επικριθεί δριμύτατα από την αριστερή διανόηση της εποχής και θα οδηγήσει στη διαγραφή του Τσίρκα από το ΚΚΕ, ύστερα από άρνησή του να αποκηρύξει τη «Λέσχη». Παράλληλα με αναφορές στην αντιδικτατορική του δράση, ιδιαίτερη μνεία επιφυλάσσεται στο έργο του «Χαμένη Άνοιξη» (1976), το οποίο θα αποτελούσε μέρος μιας δεύτερης τριλογίας που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει.
Το έργο του Στρατή Τσίρκα σχολιάζουν, μεταξύ άλλων, οι Καθηγητές Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ΑΠΘ Παναγιώτης Μουλλάς και Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, ο Ακαδημαϊκός Αλέξανδρος Καζαμίας και ο δημοσιογράφος Στέφανος Χρυσοστομίδης, ενώ ο Αιγυπτιώτης Παύλος Μαλουκάτος, σύζυγος της αδερφής του Τσίρκα, φωτίζει πτυχές της προσωπικότητάς του. Πλούσιο οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό πλαισιώνει την αφήγηση και αποτυπώνει τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τον συγγραφέα και την εποχή του, ενώ περιλαμβάνονται και κινηματογραφημένα πλάνα από την Ιερουσαλήμ (Ιούλιος 2001), την Αλεξάνδρεια και το Κάιρο. Περιλαμβάνεται επίσης ηχητικό ντοκουμέντο στο οποίο ο Στρατής Τσίρκας μιλά για τα γεγονότα που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τη συγγραφή της τριλογίας του.
Έτος παραγωγής:
2001-2002
Σκηνοθεσία:
ΤΑΣΟΣ ΨΑΡΡΑΣ
Κείμενο:
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr