Ελένη Ουράνη (Άλκης Θρύλος) – 8 Δεκεμβρίου 1971

 

Στις 8 Δεκεμβρίου 1971 έφυγε από τη ζωή η πεζογράφος και κριτικός του θεάτρου και της λογοτεχνίας Ελένη Ουράνη (το γένος Νεγρεπόντη) γνωστή με το φιλολογικό ψευδώνυμο «Άλκης Θρύλος». Ο Άλκης Θρύλος, που κυριάρχησε επί μία πεντηκονταετία στην ελληνική θεατρική και λογοτεχνική σκηνή, υπήρξε μια ιδιότυπη φυσιογνωμία της κριτικής, που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη μεσοπολεμική και μεταπολεμική νεοελληνική διανόηση. Διακρίθηκε για το οξύ κριτικό της πνεύμα, τη βαθιά γνώση του θεάτρου και της λογοτεχνίας και τη σαφήνεια του λόγου της.

Γεννήθηκε το 1896 στην Αθήνα από μεγαλοαστική οικογένεια, προερχόμενη από τον βενιζελικό χώρο και ήταν θερμή υποστηρίκτρια της δημοτικής γλώσσας. Από νεαρή ηλικία εμφανίστηκε στο χώρο των διανοούμενων φανερώνοντας την κλίση της στη λογοτεχνική κριτική. Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου είχε έντονη φεμινιστική δράση ενώ συνεργάστηκε με αστικούς αλλά και μαρξιστικούς κύκλους. Το 1915 στην «Ακρόπολι» του Βλάση Γαβριηλίδη και τον «Νουμά», δημοσίευσε τα πρώτα της θεατρικά μονόπρακτα, ποιήματα και διηγήματα, με το ψευδώνυμο «Άλκης Θρύλος», το οποίο θα διατηρήσει σε όλη της τη ζωή. Έγραψε θεατρικά μονόπρακτα, δημοσίευσε πεζογραφήματα και άρθρα φιλολογικού περιεχομένου, εξέδωσε επίσης κείμενα ταξιδιωτικών εντυπώσεων, ωστόσο ασχολήθηκε κυρίως με το δοκίμιο και την κριτική και συνεργάστηκε με πλήθος περιοδικών και εφημερίδων.

Ήταν παντρεμένη σε πρώτο γάμο με τον Πολύβιο Κορύλλο, καθηγητή της Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ σε δεύτερο γάμο γύρω στο 1930 παντρεύτηκε με τον ποιητή και λογοτέχνη Κώστα Ουράνη. Ανέπτυξε πλούσια πνευματική δράση και πήρε μέρος σε διάφορα λογοτεχνικά, θεατρικά και φεμινιστικά συνέδρια, ενώ διατέλεσε μέλος της «Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Εθνικού Θεάτρου» και σύμβουλος της «Ένωσης Θεατρικών και μουσικών κριτικών». Το 1968 της απονεμήθηκε το Κρατικό Βραβείο Ταξιδιωτικών Εντυπώσεων. Το 1970 εκλέχθηκε πρόσεδρο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών με εισήγηση του Ηλία Βενέζη.

Με αφορμή την επέτειο των 50 χρόνων από τον θάνατό της, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει την εκπομπή:

ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ
ΑΛΚΗΣ ΘΡΥΛΟΣ

(video)


 

Το επεισόδιο είναι αφιερωμένο στη ζωή και την πνευματική διαδρομή της λογοτέχνιδας και κριτικού Ελένης Ουράνη, το γένος Νεγρεπόντη, γνωστής με το  φιλολογικό ψευδώνυμο «Άλκης Θρύλος». Παρατίθενται βιογραφικές πληροφορίες σχετικά με τα παιδικά και νεανικά της χρόνια, τα πρώτα της βήματα στον χώρο της συγγραφής, την έντονη φεμινιστική δράση της στα τέλη της δεκαετίας του ’10 και στις αρχές του ’20 ως μέλος του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας (αποκλειστικά γυναικείο σωματείο) και αρχισυντάκτρια του φεμινιστικού περιοδικού «Ο Αγώνας της Γυναίκας».

Με αφορμή έναν διαγωνισμό που είχε προκηρύξει η εφημερίδα «Νέα Ημέρα Τεργέστης», η Ελένη Ουράνη κάνει την πρώτη της λογοτεχνική εμφάνιση το 1914 με το ποίημα «Ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς». Δείχνοντας από νωρίς τις κατοπινές τάσεις της στον θεατρικό λόγο και την κριτική δημοσιεύει το θεατρικό μονόπρακτο «Ο Χορός του Βορρά» που βραβεύτηκε σε θεατρικό διαγωνισμό της Εταιρείας Θεατρικών Συγγραφέων και ένα κριτικό μελέτημα για την «Τρισεύγενη» του Παλαμά που δημοσιεύτηκε στην «Ακρόπολι» του Βλάση Γαβριηλίδη. Ακολουθεί αναφορά στις επιρροές που δέχτηκε από λογοτέχνες της γενιάς του 1914 και τα γαλλικά γράμματα, στον θαυμασμό της για τον Κωνσταντίνο Καβάφη, και τον Διονύσιο Σολωμό, αλλά και στους λόγους που την οδήγησαν να επιλέξει ανδρικό ψευδώνυμο.

Το 1950 γίνεται από τους πρωτεργάτες της Ομάδας των Δώδεκα, η οποία στόχευε στη δημιουργία ενός θεσμού, που θα απένειμε λογοτεχνικά βραβεία. Επρόκειτο για τα πρώτα μεταπολεμικά βραβεία λογοτεχνίας που συνέχισαν μέχρι το 1966. Η ίδια επιμελήθηκε την έκδοση των δώδεκα τόμων των απάντων του συζύγου της, Κώστα Ουράνη. Αρθρογραφούσε σε περιοδικά και εφημερίδες, ενώ ως συνεργάτιδα του περιοδικού «Νέα Εστία» διατήρησε τη στήλη της κριτικής θεάτρου από το 1927 μέχρι το τέλος της ζωής της. Παράλληλα, επισημαίνεται το πάθος της για το θέατρο και η συμβολή της στην αναγέννησή του, μέσω των εμβριθών θεατρικών της κριτικών.

Άνθρωποι του περιβάλλοντός της και μελετητές του έργου της σκιαγραφούν την ανήσυχη προσωπικότητά της και μιλούν για τις ενασχολήσεις της και τη σχέση της με τον σύζυγό της, Κώστα Ουράνη. Μελετητές του έργου της σχολιάζουν την ευρύτατη μόρφωσή της, την παρρησία που τη διέκρινε ως διανοούμενη, αναφέρονται στα χαρακτηριστικά των κειμένων της και εξαίρουν την καλλιτεχνική της ανεξαρτησία. Τέλος, παρουσιάζεται η δράση του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη, μετά την ίδρυσή του υπό την αιγίδα της Ακαδημίας Αθηνών, και η προσφορά του στην ελληνική λογοτεχνία.

Στην εκπομπή περιλαμβάνεται ηχητικό ντοκουμέντο του 1958 από την εκπομπή του ΕΙΡ “Το έργο τους και η φωνή τους” (ημ. μετάδοσης: 30 Νοεμβρίου 1958) όπου ο Άλκης Θρύλος (Ελένη Ουράνη) εκφράζει αναλυτικά την άποψή της για την κριτική λογοτεχνίας και θεάτρου και το πώς αντιλαμβάνεται τον ρόλο του κριτικού.

Εμφανίζονται και μιλούν οι: Αλίκη Μαραγκοπούλου, πρόεδρος του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, Πέτρος Χάρης ακαδημαϊκός, Αλέξης Ζήρας, κριτικός λογοτεχνίας, Γιολάντα Πατεράκη, γραμματέας της Ελένης Ουράνη, Γαλάτεια Σαράντη, πεζογράφος, Βασίλειος Παράσχης διευθυντής Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη.

Έρευνα-Κείμενα: Τασία Χατζή,  Συμμετέχει η Άννα Γεραλή
Έτος παραγωγής: 1989
Σκηνοθεσία: Μιχάλης Μούζας

Δείτε επίσης από τα Κινηματογραφικά Επίκαιρα, πλάνα από την τελευταία τελετή απονομής των βραβείων της «Ομάδας των 12», στις 27 Ιουνίου 1966. Η απονομή, που καθιερώθηκε ως λογοτεχνικός θεσμός το 1951 έκλεινε εκείνη τη νύχτα 16 χρόνια λειτουργίας.

Ταινία Επικαίρων
Απονομή των λογοτεχνικών βραβείων της “Ομάδας των 12”

(video)

Η λογοτέχνιδα Ελένη Ουράνη εκφωνεί ομιλία στο πλαίσιο της τελετής απονομής των λογοτεχνικών βραβείων της «Ομάδας των 12», η οποία πραγματοποιείται στην οικία της επί της Όθωνος (Πλατεία Συντάγματατος). Ακολουθούν ομιλίες άλλων μελών της «Ομάδας των 12». Ο κριτικός Ανδρέας Καραντώνης διάβαζει το χρονικό της απονομής. Ακολουθεί η απονομή των βραβείων στους Αντώνη Σαμαράκη, Τάκη Παπατσώνη και Θεόδωρο Ξύδη. Διακρίνεται επίσης η τέταρτη βραβευθείσα, Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου. Πλάνα από το πλήθος που χειροκροτά. Είχαν παρευρεθεί περίπου 400 άτομα, εκπρόσωποι της πνευματικής ζωής του τόπου, καθώς και άνθρωποι του θεάτρου, των καλών τεχνών και της πολιτικής. Βλέπουμε τέλος τον Αντώνη Σαμαράκη με τον ακαδημαϊκό και συγγραφέα Τάσο Αθανασιάδη.

Τιμήθηκαν ο Αντώνης Σαμαράκης για την πεζογραφία (έπαθλο Κώστα Ουράνη) για το μυθιστόρημά του «Το λάθος», ο Θεόδωρος Ξύδης για την ποίηση (βραβείο Κ. Χατζηπατέρα) για το βιβλίο του «Ποιήματα», ο Τάκης Παπατσώνης για δοκίμιο ταξιδιωτικών εντυπώσεων (έπαθλο Γουλανδρή) για το βιβλίο του «Μολδοβαλαχικά του Μύθου» και η Μαρία Λαμπαδαρίδου για νέο συγγραφέα (βραβείο Γ. Φέξη).

Παραγωγή: Γενική Διεύθυνσις Τύπου και Πληροφοριών

Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ

TOP NEWS