Η πρώτη μεταφορά λαϊκού μύθου στον ελληνικό κινηματογράφο γίνεται στην ταινία η Μαρία Πενταγιώτισσα, σε σενάριο και σκηνοθεσία Αχιλλέα Μαδρά. Πρόκειται για ένα βουκολικό δράμα, βωβό, παραγωγή της Άζαξ Φιλμ, που έκανε πρεμιέρα στις 18 Φεβρουαρίου 1929 στους κινηματογράφους Αττικόν και Σπλέντιτ της Αθήνας. Στη φωτογραφία ο Ζοζέφ Χεπ και Τ. Άλμπεργκερ. Το 1939 η ταινία έγινε ομιλούσα σε εργαστήρια του Χόλιγουντ αφού της αφαιρέθηκαν οι ενδιάμεσοι τίτλοι.
Η ταινία είναι εμπνευσμένη από την αληθινή ιστορία της καλλονής Μαρίας από τους Πενταγιούς Δωρίδος, την οποία θέλανε όλα τα παλικάρια της περιοχής. “Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά,…, και στο Χρισσό κριάρια,…, και στης Μαρίας την ποδιά,…, σφάζονται παλικάρια” λέει το δημοτικό μας τραγούδι.
Η υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται την εποχή του Όθωνα στο χωριό Πενταγιούς. Ο λήσταρχος Λαμάρας (Αιμίλιος Βεάκης) απαγάγει την Μαρία (Φρίντα Πουπελίνα) αλλά αυτή κατορθώνει να ξεφύγει. Την ίδια ώρα, στην Αθήνα η Αμαλία (Μαρίτσα Ανδρικίδη) πείθει τον Όθωνα (Ηλίας Κακανάς) να παραβρεθούν στο πανηγύρι των Σαλώνων παρά το φόβο των ληστών που δρουν στα βουνά της Ρούμελης. Ο αδερφός της Μαρίας, Θανάσης, πηγαίνει στο ίδιο πανηγύρι αλλά απαγορεύει στην ίδια να παραβρεθεί. Η Μαρία παρακινούμενη από τον αγαπημένο της, τον Τουρκάκη, παρακούει τις εντολές του. Στο πανηγύρι ο Όθωνας με την Αμαλία παρακολουθούν το χορό που σέρνει η Μαρία, ενώ η είδηση της παρουσίας της όμορφης κοπέλας σε αυτό φτάνει στο καφενείο. Εκεί βρίσκεται ο Θανάσης και θυμωμένος με όσα ακούει πηγαίνει να πάρει την αδερφή του. Ο Τουρκάκης παρεμβαίνει και οι δυο άντρες διαπληκτίζονται. Όταν επιστρέφουν στο χωριό ο Θανάσης κλειδώνει την Μαρία στο σπίτι και καρφώνει την πόρτα της. Μετά από είκοσι μέρες αυτή δραπετεύει με την βοήθεια του Τουρκάκη και κλέβεται μαζί του. Ο Θανάσης, όμως, καταφέρνει να την πάρει πίσω στο σπίτι. Αυτή μέσω μιας γυναίκας παραδίδει στον αγαπημένο της ένα τσεκούρι και του ζητάει να σκοτώσει τον αδερφό της, όπως και έγινε. Μαρία και Τουρκάκης συλλαμβάνονται, δικάζονται και καταδικάζονται. Ο ιερέας που είχε βαπτίσει την Μαρία, πατήρ Γαβριήλ (Αχιλλέας Μαδράς), παρουσιάζεται μπροστά στον βασιλιά και ζητάει χάρη για την Μαρία. Η Μαρία ελευθερώνεται και θέλοντας να εκδικηθεί τους συγχωριανούς της αναζητά τον Λαμάρα και μένει στο λημέρι του. Ο λήσταρχος Νταβέλης (Χ. Χατζηχρήστος) επιτίθεται στον Λαμάρα, ο οποίος σκοτώνεται στη μάχη και παίρνει την Μαρία μαζί του. Για άλλη μια φορά ο πατέρας Γαβριήλ σώζει την Μαρία. Αυτή όμως καθώς είναι ανεπιθύμητη στο χωριό, αναγκάζεται να γυρίσει στο βουνό και γίνεται η καπετάνισσα Μαρία Πενταγιώτισσα.Στην Αθήνα ο Όθωνας σχεδιάζει να ελευθερώσει την Ήπειρο με την βοήθεια των αγωνιστών του 1821. Η Μαρία με τον Νταβέλη συμμαχούν μαζί τους και καταφέρνουν μια μεγάλη νίκη. Ως ένδειξη αναγνώρισης της συμβολή τους αμνηστεύονται από τους βασιλείς για τις παράνομες πράξεις που έκαναν κατά το παρελθόν.
Με οδηγό τον Τύπο της εποχής ας δούμε κάποια από τα παρασκήνια της επιλογής των ηθοποιών και των γυρισμάτων. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος είχε δοθεί εκ των προτέρων στη σύζυγο του Μαδρά, Φρίντα Πουπελίνα, ηθοποιό εκ Χόλιγουντ όπως διαβάζουμε στην Εσπερινή. Οι υποψήφιες για τον ρόλο της βασίλισσα Αμαλίας, και όχι μόνο, παρακολούθησαν μαθήματα ιππασίας από αξιωματικούς στην Στρατιωτική Ιππευτική Σχολή που βρισκόταν στο Πεδίον του Άρεως. Για το ρόλο του βασιλιά δεν επιλέχθηκε κανένας από τους πεντακόσιους υποψηφίους που δήλωσαν συμμετοχή. Αντίθετα ο Μαδράς διάλεξε, εξαιτίας της καταπληκτικής του ομοιότητα με τον Όθωνα, τον ανθυπασπιστή της Προεδρικής Φρουράς Ηλία Κακανά τον οποίον συνάντησε όταν πήγε στο στρατόπεδο να ζητήσει εύζωνες για να παίξουν στην ταινία του ως κομπάρσοι. Εύζωνας υποδύθηκε και τον αδερφό της Μαρίας. Όσο αναφορά ενδυμασίες, ο Κακανάς φόρεσε την πραγματική στολή του ΄Οθωνα.
Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στα Μεσόγεια, στον Πύργο της Βασιλίσσης και στην πλατεία των Παλαιών Ανακτόρων, ενώ για τις σκηνές του ορεινού τοπίου χρησιμοποιήθηκαν πλάνα από ντοκιμαντέρ. Για τα γυρίσματα μάλιστα στον Πύργο της Βασιλίσσης η Άζαξ Φιλμ κάλεσε κόσμο να παρακολουθήσει την κινηματογράφηση πανηγυριού εποχής 1845 στο οποίο θα συμμετείχαν 200 περίπου άτομα με φουστανέλες, θα χορευόταν τσάμικος και θα ψηνόντουσαν αρνιά και κοκορέτσι, ενώ στο τέλος θα ακολουθούσε «πραγματικόν γλέντι και φαγοπότι των προσκεκλημένων».
Μια ελληνική σημαία με τις πληροφορίες των παραστάσεων αποτέλεσε τη διαφήμιση της Μαρίας Πενταγιώτισσας στις σελίδες των εφημερίδων η οποία προβλήθηκε ως εθνική ταινία από τους παραγωγούς της, ενώ για την ημέρα της πρεμιέρας μαθαίνουμε ότι στον κινηματογράφο Αττικόν, στην προβολή των 6 μ.μ., θα παραβρισκόταν και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μαζί με άλλους επίσημους. Τα σχόλια στον Τύπο διίστανται τις επόμενες μέρες. Από τη μια διαβάζουμε για την αξιέπαινη προσπάθεια του Μαδρά, τις υπερπλήρεις αίθουσες και τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα του κοινού και από την άλλη αρνητικά σχόλια για τον χαρακτηρισμό της ως εθνικής ταινίας, ειδικά για το γεγονός που η πρωταγωνίστρια είναι ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του αδερφού της και λησταρχίνα, για τις ιστορικές ανακρίβειες και για την επιλογή των ηθοποιών.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο της πρεμιέρας της ταινίας Μαρία Πενταγιώτισσα, η οποία συγκαταλέγεται στις πρώτες ελληνικές ταινίες μεγάλου μήκους του περασμένου αιώνα, παρουσιάζει ένα φωτογραφικό αφιέρωμα από τα γυρίσματα της με υλικό από τη Συλλογή Π.Πουλίδη.
Πηγές
Εφημερίδες: Ακρόπολις 18/2/1929 – Εσπερινή 18/9/1928, 16/2/1929, 19/2/1929 – Η Βραδυνή 18/2/1929, 20/2/1929 – Πατρίς 15/7/1928, 14/9/1928, 7/10/1928, 14/10/1928
Εκπομπή Παρασκήνιο – Πρεμιέρα στους Πενταγιούς, https://europeanfilmgateway.eu/search-efg/MARIA%20PENTAGIOTISSA
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr