1821-2021
200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση – Αφιερώματα από τις συλλογές του Αρχείου της ΕΡΤ
Με αφορμή την επέτειο 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, στις 25 Μαρτίου 1821, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει την εκπομπή:
ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ’21
(video)
Πρόκειται για ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του Διονύση Γρηγοράτου και παραγωγής του 1983, το οποίο με κύριο άξονα αναφοράς το ταχυδρομείο στην περίοδο της Επανάστασης, προσφέρει στοιχεία για τη δράση των αγωνιστών, των γραμματοκομιστών, καθώς και πληροφορίες για τις συνθήκες του επαναστατικού αγώνα στις προφυλακές και στα μετόπισθεν.
Η εκπομπή παρουσιάζει πλήθος δραματοποιημένων σκηνών στις οποίες αναπαρίστανται οι κακουχίες που αντιμετώπιζαν οι πεζοδρόμοι και γενικότερα οι πρώτοι ταχυδρόμοι της ελληνικής επανάστασης, επιφορτισμένοι να μεταφέρουν μηνύματα για την πορεία του αγώνα, αλλά και εντολές ή ειδοποιήσεις κρίσιμες για την έκβασή του. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής ακούγονται αποσπάσματα από επιστολές, μηνύματα και αποφάσεις από την επαναστατική κυβέρνηση, τους οπλαρχηγούς και τον κλήρο.
Παρουσιάζεται η ιστορία της δημιουργίας των πρώτων ομάδων γραμματοκομιστών, η κατάσταση που ίσχυε επί τουρκοκρατίας με τους τατάρηδες, έφιππους ταχυδρόμους, και το ταχυδρομικό σύστημα μενζίλι, με το ποδοκόπι ή αλλιώς αγιακτέρι, δηλαδή την αμοιβή, έναν βαρύ φόρο, που υποχρεωτικά έδιναν στους πεζοδρόμους – ταχυδρόμους τα χωριά. Αντίστοιχα παρουσιάζεται η σταδιακή οργάνωση του ταχυδρομείου των επαναστατημένων Ελλήνων, το οποίο δεν είχε τακτική μορφή, αλλά πρωτίστως είχε σκοπό να καλύψει την ανάγκη αποστολής διαταγών με κάθε τρόπο. Το ποδοκόπι παραμένει ο τρόπος συντήρησης των ταχυδρόμων στις επαναστατημένες περιοχές και σύντομα θα γίνουν προσπάθειες σύστασης έφιππης ομάδας γραμματοκομιστών. Η εκπομπή αναφέρεται εκτενώς στο σημαντικό ρόλο των ταχυδρόμων σε πολιορκίες, τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, τους περιγράφει ως ατρόμητους και πιστούς στο καθήκον τους, ακόμα και όταν ο κλοιός της πολιορκίας καθιστούσε κάθε τους κίνηση εξαιρετικά επικίνδυνη. Γίνεται επίσης λόγος και για την ανάγκη επικοινωνίας με τα νησιά και την πρώτη μίσθωση καϊκιού το οποίο εξυπηρετούσε σχεδόν αποκλειστικά τις ταχυδρομικές ανάγκες των επαναστατημένων Ελλήνων.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής ακούμε αποσπάσματα από τις επιστολές του Ιωάννη Κωλέττη, υπουργού Εσωτερικών της Επανάστασης για τις σχετικές άδειες των πεζοδρόμων, αργότερα του Γρηγορίου Δικαίου – Παπαφλέσσα από την ίδια πολιτική θέση και την αλληλογραφία του με τον Δημήτριο Υψηλάντη, τον όρκο της Φιλικής Εταιρείας καθώς και απόσπασμα από τον συνοδικό αφορισμό των Ελλήνων επαναστατών, από το πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης και τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’.
Επίσης περιγράφεται η εξέλιξη του ταχυδρομείου με τοπικά δίκτυα υπαγόμενα στις αντίστοιχες τοπικές επαναστατικές αρχές, τα προβλήματα λειτουργίας και τις κακουχίες που αντιμετώπιζαν οι πεζοδρόμοι που μετέφεραν τις επιστολές και την προσπάθεια να επιβληθεί μια κάποια τάξη. Ενδεικτικά παρουσιάζονται επιστολές του Ι. Κωλέττη ο οποίος μιλάει για την ανάγκη συχνής και τακτικής αλληλογραφίας με την επαρχία, αλλά και του Θ. Κολοκοτρώνη, ο οποίος προτείνει την οργάνωση ενός μικρού σώματος έφιππων ταχυδρόμων για την ταχύτερη και ασφαλέστερη επικοινωνία των επαναστατικών δυνάμεων. Παρουσιάζονται επίσης οι προτάσεις από φιλέλληνες όπως ο Κάρολος Φαβιέρος, από τον βρετανό στρατιωτικό Λάισεστερ Στάνχοπ, αλλά και από τον αρχιστράτηγο, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Προτείνεται λοιπόν η δημιουργία ενός γενικού ταχυδρομείου με σταθμούς σε μεγάλες πόλεις από τις οποίες θα επεκτείνεται το δίκτυο στην επαρχία αλλά και στο εξωτερικό, αλλά την ίδια στιγμή θεωρείται χρήσιμο να διατηρηθούν οι οθωμανικές δομές ταχυδρομικών υπηρεσιών και η ανάθεσή τους σε πιθανούς εργολάβους. Τελικά δημιουργούνται τα πρώτα ταχυδρομεία σε Αθήνα, Καλαμάκι, Μέγαρα και Ναύπλιο όπου προβλέπεται η σύνταξη καταλόγου γραμμάτων από τον ταχυδρόμο και η ανάρτηση του σε πίνακα από τον οποίο οι παραλήπτες ενημερώνονται για την παραλαβή της αλληλογραφίας τους από το ταχυδρομείο.
Ταυτόχρονα περιγράφονται γεγονότα της επανάστασης αλλά και οι πολιτικές ζυμώσεις και αντιπαραθέσεις ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες επιρροής που πρωτοστατούν ή επηρεάζουν την Ελληνική Επανάσταση όπως οι γαιοκτήμονες, οι πλοιοκτήτες, οι οπλαρχηγοί και οι καπεταναίοι, οι μεγαλέμποροι, οι ιερείς, οι διανοούμενοι, τα μέλη της φιλικής Εταιρίας και οι πρόκριτοι και κοτζαμπάσηδες.
Ημερομηνία πρώτης τηλεοπτικής προβολής: 25 Μαρτίου 1983
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Διονύσης Γρηγοράτος
Διεύθυνση παραγωγής: Κώστας Βάκκας
Το πρωτότυπο φιλμ 16mm συντηρήθηκε, ψηφιοποιήθηκε και αποκαταστάθηκε στα εργαστήρια του Αρχείου της ΕΡΤ με τον νέο εξοπλισμό και τις υποδομές που πλέον διαθέτει (film scanner, color correction).
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr/