Εκατό χρόνια πριν, το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου του 1922, ξέσπασε το στρατιωτικό κίνημα των αξιωματικών Νικολάου Πλαστήρα και Στυλιανού Γονατά, στον απόηχο της Μικρασιατικής Καταστροφής. Συγκεκριμένα, στις 11 Σεπτεμβρίου 1922, οι δύο συνταγματάρχες, οι οποίοι ήδη συντόνιζαν τη λεγόμενη ”Επαναστατική Επιτροπή” που δημιουργήθηκε μετά την κατάρρευση του μετώπου στη Μικρά Ασία, προχώρησαν στην κήρυξη ”επανάστασης”. Η λεγόμενη ”Επανάσταση του 1922” κηρύχθηκε έχοντας ως βασικά αιτήματα την παραίτηση του Βασιλιά Κωνσταντίνου Α’, τη διάλυση της Βουλής, το σχηματισμό νέας κυβέρνησης, που θα είχε την εμπιστοσύνη της Αντάντ, την άμεση ενίσχυση του Θρακικού Μετώπου για την αποτροπή εισβολής των Τούρκων στην Ανατολική Θράκη και την τιμωρία των υπευθύνων της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Στις 13 Σεπτεμβρίου, οι κινηματίες αποβιβάστηκαν στο Λαύριο, ο Κωνσταντίνος Α’ παραιτήθηκε από το θρόνο και έφυγε στην Ιταλία. Την επόμενη μέρα, οι κινηματίες εισήλθαν στην Αθήνα και απέτρεψαν τον υποστράτηγο Θεόδωρο Πάγκαλο από το να επωφεληθεί από την Επανάσταση και να λάβει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Στις 16 Σεπτεμβρίου σχηματίστηκε κυβέρνηση με πρόεδρο το νομικό Σωτήριο Κροκιδά, άνθρωπο του Πλαστήρα. Ο Νικόλας Πλαστήρας, έχοντας ουσιαστικά τον έλεγχο των κινήσεων αναθέσε τη διεθνή εκπροσώπηση της χώρας στον Ελευθέριο Βενιζέλο ενώ προετοιμάζονταν και οι εξελίξεις που οδήγησαν στη Δίκη των Έξι.
Το Αρχείο της ΕΡΤ, με αφορμή την συμπλήρωση 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ψηφιοποίησε και παρουσιάζει το επεισόδιο ”Η Επανάστασις του 1922”, παραγωγής 1990, από την σειρά ιστορικών ντοκιμαντέρ ”Στο χώρο της ιστορίας”, όπου περιγράφονται αναλυτικά τα γεγονότα του ταραγμένου Σεπτεμβρίου του 1922.
ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ 1922
Ειδικότερα, το επεισόδιο αρχίζει με μια ιστορική αναδρομή στα γεγονότα από την κατάρρευση του Μικρασιατικού Μετώπου και την πυρπόληση της Σμύρνης το καλοκαίρι του 1922 και παρακολουθεί την πορεία των προσφύγων και στρατιωτών στην Ελλάδα. Ακόμη, εξετάζεται ο πανικός που επικρατεί στο καθεστώς των Αθηνών και τις κινήσεις για ανατροπή του ανάμεσα στους αξιωματικούς της Στρατιάς της Μικράς Ασίας, συνταγματάρχες Νικόλαο Πλαστήρα και Στυλιανό Γονατά, που είχαν περάσει στη Χίο και Μυτιλήνη.
Στη συνέχεια το επεισόδιο αναφέρεται στην έκρηξη του Κινήματος που έμεινε γνωστό ως ”Επανάστασις του 22”, στην πορεία κατάληψης της εξουσίας, τις κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες που ακολούθησαν και την επικράτηση στην Αθήνα της νέας κατάστασης πραγμάτων με πρωταγωνιστή τον συνταγματάρχη Νικόλαο Πλαστήρα.
Τέλος, ως επίλογος, εξετάζονται η φύση, ο χαρακτήρας και τα όρια ”της Επαναστάσεως του 1922”. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλεται πλούσιο αρχειακό οπτικοακουστικό υλικό.
Έτος παραγωγής: 1990
Σενάριο-σκηνοθεσία: Διονύσης Γρηγοράτος
Επιστημονικός σύμβουλος: Άλκης Ρήγος
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr