Ο Δημήτρης Γκόγκος (Μπαγιαντέρας) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες του ρεμπέτικου τραγουδιού και παράλληλα δεξιοτέχνης του μπουζουκιού και ερμηνευτής. Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1903, σπούδασε ηλεκτρολόγος, εργάστηκε για χρόνια στο λιμάνι, ενώ από πολύ μικρός είχε ασχοληθεί με τη μουσική, παίζοντας μαντολίνο, βιολί και στη συνέχεια μπουζούκι. Για το παρατσούκλι «Μπαγιαντέρας» ευθύνεται η διασκευή που έκανε το 1925 της διάσημης οπερέτας «Μπαγιαντέρα». Την ίδια χρονιά ξεκίνησε και η ενασχόληση του με το τραγούδι και τη σύνθεση. Ένα από τα πρώτα τραγούδια που ηχογράφησε ήταν το «Καπνουλού μου όμορφη» (1937), το οποίο είχε αφιερώσει στη σύζυγό του, καπνεργάτρια και στιχουργό, Δέσποινα Αραμπατζόγλου. Στην πολύχρονη καλλιτεχνική του πορεία συνεργάστηκε με όλους τους μεγάλους του ρεμπέτικου, όπως Μάρκο Βαμβακάρη, Βασίλη Τσιτσάνη, Στέλιο Κερομύτη, Γιώργο Μπάτη, Στράτο Παγιουμτζή, Γιάννη Παπαϊωάννου κ.ά. Τυφλός από την περίοδο της Κατοχής, συνέχισε να γράφει τραγούδια αλλά και να δουλεύει, αρχικά με λαϊκά συγκροτήματα και αργότερα μόνος του, γυρνώντας από ταβέρνα σε ταβέρνα, με τη βοήθεια της κόρης του. «Αποβραδίς ξεκίνησα» («Χατζηκυριάκειο»), «Ζούσα μοναχός χωρίς αγάπη», «Ξεκινάει μια ψαροπούλα», «Μ’ έχεις μαγεμένο», «Μέσα στης ζωής τα μονοπάτια», «Γυρνώ σαν νυχτερίδα», «Το αλανάκι» είναι μερικά μόνο από τα τραγούδια που έχει γράψει. Ο Μπαγιαντέρας ύμνησε επίσης τον αντιστασιακό αγώνα κατά των κατακτητών γράφοντας πολεμικά ρεμπέτικα τραγούδια. Φέτος συμπληρώνονται 39 χρόνια από το θάνατο του, στις 18 Νοεμβρίου 1985. Το Αρχείο της ΕΡΤ, τιμώντας τη μνήμη του, ψηφιοποίησε και παρουσιάζει την εκπομπή:
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
«Μ’ έχεις μαγεμένο» (1940) του Δημήτρη Γκόγκου ή «Μπαγιαντέρα»
(video)
Επεισόδιο από τη σειρά ντοκιμαντέρ, που αναφέρεται σε σημαντικά ελληνικά τραγούδια του 20ου αιώνα και στους δημιουργούς τους, το οποίο παρουσιάζει το τραγούδι «Μ’ έχεις μαγεμένο» του Δημήτρη Γκόγκου ή «Μπαγιαντέρα», ενός από τους κορυφαίους συνθέτες του ρεμπέτικου τραγουδιού.
Ο ερευνητής του ρεμπέτικου Σπύρος Παπαϊωάννου μιλά για τον ελεύθερο, ασυμβίβαστο και ονειροπόλο, όπως το χαρακτηρίζει, Δημήτρη Γκόγκο, ενώ αποκαλύπτει την ιστορία πίσω από το παρατσούκλι «Μπαγιαντέρας», που τον ακολούθησε στην πολύχρονη πορεία του. Αναφέρεται στα πρώτα χρόνια της ζωής και της καλλιτεχνικής του διαδρομής, στις συνεργασίες του και στις δυσκολίες που πέρασε σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και στο τραγούδι «Μ’ έχει μαγεμένο» (1940), τονίζοντας ότι πρόκειται για ένα εγκώμιο στην αγάπη, στον έρωτα και στη ζωή. Η πρώτη εκτέλεση μάλιστα ηχογραφήθηκε με τη φωνή του ίδιου του δημιουργού, ενώ παίζει μπουζούκι και τραγουδάει μαζί του ο Μανώλης Χιώτης.
Στην εκπομπή μιλά επίσης η κόρη του Δημήτρη Γκόγκου, Έλλη Γκόγκου-Μαργαρίτη. Θυμάται στιγμές μαζί του κι αναφέρεται στη μεγάλη αγάπη που είχε στην οικογένεια του και στη μουσική. «Όλο του το είναι, όλη του η ζωή, περιστρέφονταν γύρω από τη μουσική και την οικογένεια του. Όλα τα άλλα ήταν σκοτάδι, μόνο με τη μουσική του έβλεπε», λέει χαρακτηριστικά. Όπως εξηγεί, τα τραγούδια του πατέρα της ήταν βιωματικά. «Το καθετί που ζούσε του έδινε αφορμή να σκεφτεί και κάποιο τραγούδι», τονίζει, ενώ κάνει ιδιαίτερη αναφορά στα τραγούδια του «Βάλε το κορδελάκι στα μαλλιά σου», «Καπνουλού μου όμορφη» και «Μ’ έχεις μαγεμένο» που είχε γράψει για τη μητέρα της, που ήταν η μούσα του. Η αφήγηση της επικεντρώνεται επίσης στα δύσκολα χρόνια που ήρθαν μετά την τύφλωση του, το 1941, όπου ο πατέρας της, παραγκωνισμένος ακόμα κι εκείνους που ευεργετήθηκαν απ’ αυτόν, γυρνούσε από ταβέρνα σε ταβέρνα, με εκείνη να τον συνοδεύει. Τέλος η Ελευθερία Σπαθοπούλου, γειτόνισσα της οικογένειας, θυμάται πώς ο Μπαγιαντέρας της υπαγόρευε στίχους των τραγουδιών του, προκειμένου να τους αποτυπώσει στο χαρτί, όπως και άλλες στιγμές μαζί του.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής παρουσιάζονται φωτογραφίες από το αρχείο της οικογένειας Γκόγκου, ενώ ακούγεται η πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού «Μ’ έχεις μαγεμένο», με τις φωνές του Μπαγιαντέρα και του Μανώλη Χιώτη.
Έρευνα-σενάριο: Γιώργος Χρ. Ζέρβας, Βαγγέλης Παπαδάκης
Σύμβουλος: Σπύρος Παπαϊωάννου
Σκηνοθεσία-παραγωγή: Γιώργος Χρ. Ζέρβας
Ημερομηνία πρώτης προβολής: 27/04/2008
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr