Ο Δημήτρης Ραυτόπουλος γεννήθηκε το 1924 στον Πειραιά, φοίτησε στο Τμήμα Χημείας της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αρθρογραφούσε στο περιοδικό της ΕΠΟΝ, “Νέα Γενιά” και υπήρξε συντάκτης της εφημερίδας του ΕΑΜ, “Ελεύθερη Ελλάδα”. Κατά την περίοδο 1947-1952 εξορίσθηκε στην Ικαρία, τη Μακρόνησο και τον Άγιο Ευστράτιο, ενώ εργάστηκε στις εφημερίδες Η Αυγή, Ελεύθερος, Ώρα. Ήταν ιδρυτικό μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης, μαζί με τον Κώστα Κουλουφάκο και τον Τίτο Πατρίκιο. Με το πραξικόπημα των συνταγματαρχών ο Ραυτόπουλος αυτοεξορίζεται στη Γαλλία, όπου εργάζεται ως συντάκτης στο Λεξικό Robert, ενώ παρακολουθεί μαθήματα στην École Pratique des Hautes Études του Παρισιού. Στο Παρίσι γνωρίζεται και αναπτύσσει φιλική σχέση με τον Άρη Αλεξάνδρου για το έργο του οποίου θα γράψει τη σημαντικότερη ίσως λογοτεχνική μελέτη που διαθέτουμε σήμερα. Στη μεταπολίτευση, διευθύνει το περιοδικό Ηριδανός, γράφει επιφυλλίδες στην Αυγή, εργάζεται ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα Απογευματινή και είναι ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της λογοτεχνικής κριτικής στην μεταπολεμική Ελλάδα, ξεκινώντας από την βάση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας, αν και πάντα απέφευγε το δογματισμό ακόμα κι αν αυτό σήμαινε τη σύγκρουση με κομματικούς μηχανισμούς. Τα κείμενά του στην Αυγή, στην Επιθεώρηση Τέχνης και σε άλλα περιοδικά και έντυπα, τον καταξίωσαν ως έναν από τους πλέον σημαντικούς κριτικούς και μελετητές. Μερικά από τα στοιχεία που ξεχωρίζουν στη γραφή του Ραυτόπουλου είναι η διεισδυτικότητα της σκέψης του, η οξυδέρκεια και η ετοιμότητά του να έρθει σε σύγκρουση ακόμα και μέσα στον δικό του πολιτικό χώρο. Τιμήθηκε επανειλημμένα για το δημοσιογραφικό του έργο, αλλά κυρίως για το έργο του ως κριτικός λογοτεχνίας. Έφυγε από τη ζωή την 14η Απριλίου 2025.
Το Αρχείο της ΕΡΤ για το θάνατο του Δημήτρη Ραυτόπουλου παρουσιάζει την εκπομπή:
ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΑΥΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ
Η σειρά ντοκιμαντέρ «ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ» παρουσιάζει τη ζωή και το έργο του κριτικού και θεωρητικού της λογοτεχνίας Δημήτρη Ραυτόπουλου, το όνομα του οποίου είναι συνυφασμένο με το λογοτεχνικό περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης».
Ο Δημήτρης Ραυτόπουλος μιλάει για την οικογένειά του, τους γονείς του και την καταγωγή τους, αλλά και τη ζωή στον Πειραιά, τις συνθήκες που επικρατούσαν, τα παιδικά χρόνια στο λιμάνι, ενώ θυμάται με νοσταλγία τις εικόνες από το λιμάνι, τα καράβια φωτισμένα τις νύχτες και τα απογεύματα στο Φάληρο με θέα τη θάλασσα και τις ιστορίες της μητέρας του.
Στη συνέχεια αναφέρει τα πρώτα του διαβάσματα, τις πρώτες του απόπειρες για να γράψει ποίηση, την πρώτη επαφή με την ποίηση του Καβάφη, τις εμπειρίες του κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά και την υποχρεωτική εγγραφή στην ΕΟΝ. Έπειτα θυμάται τις εμπειρίες της Κατοχής και των Δεκεμβριανών, την πείνα που επικρατούσε και θέριζε τον πληθυσμό, την φοίτηση στο Χημικό όπου και οργανώθηκε η ΕΠΟΝ και δημιουργήθηκε μια σημαντική αντιστασιακή εστία, τον τραυματισμό του κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών και την περίοδο της λευκής τρομοκρατίας από ένοπλες ομάδες παρακρατικών.
Ο Ραυτόπουλος αφηγείται τις περιπέτειές του στην εξορία στην Ικαρία τη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη και τη γνωριμία του εκεί με σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος και ο συγγραφέας Μενέλαος Λουντέμης. Αναφέρεται στη δημιουργία θεατρικής και λογοτεχνικής ομάδας στον Άη Στράτη από την οποία αναδύθηκαν οι δημιουργοί του περιοδικού «Επιθεώρηση Τέχνης», ο Κώστας Κουλουφάκος, ο Τίτος Πατρίκιος και ο Τάσος Σπυρόπουλος.
Ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος και ο Δημήτρης Ραυτόπουλος μιλούν για την πορεία της δημιουργίας του περιοδικού. Περιγράφουν την περιπέτεια γύρω από την έναρξη κυκλοφορίας του περιοδικού το 1955, αναφέρονται στους σημαντικότερους συνεργάτες του, τα προβλήματα και τα ιδεολογικά διλήμματα που αντιμετώπισαν ως ατίθασα παιδιά της Αριστεράς και το κλείσιμό του περιοδικού με την επιβολή της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών το 1967. Ο Ραυτόπουλος αναφέρεται στη σχέση με την ΕΔΑ, τη χρηματοδότηση αλλά και το μποϋκοτάζ από αυτή, ενώ εξηγεί την κριτική στάση που διατήρησε η συντακτική επιτροπή απέναντι στο σοσιαλιστικό ρεαλισμό στη λογοτεχνία, τον οποίο πολύ γρήγορα απομυθοποίησαν και τον απέρριψαν ξεκάθαρα. Σημειώνονται στιγμές που ανέδειξαν την κριτική δεινότητα του Ραυτόπουλου και την ακεραιότητά του ως προς το ρόλο που είχε αναλάβει ως κριτικός λογοτεχνίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την σθεναρή υπεράσπιση του έργου του Στρατή Τσίρκα απέναντι στην επίθεση που δέχθηκε από τον Μάρκο Αυγέρη.
Για τον Ραυτόπουλο μιλούν ο καθηγητής πανεπιστημίου Παναγιώτης Μουλλάς, ο πανεπιστημιακός Γιάννης Παπαθεοδώρου, ο πανεπιστημιακός και δοκιμιογράφος Βίκτωρ Ιβάνοβιτς, ενώ ο Βασίλης Βασιλικός θυμάται τη γνωριμία με τον Ραυτόπουλο και τη συμβολή της κριτικής του στο έργο του πρώτου, γεγονός που άνοιξε την πόρτα για τα ελληνικά λογοτεχνικά πράγματα του Βασιλικού. Αναδεικνύεται η αξία των κριτικών μελετών του Δημήτρη Ραυτόπουλου και επαινείται η κριτική του δεινότητα, ενώ αποκορύφωμα αυτής της πορείας θεωρείται το βιβλίο του «Άρης Αλεξάνδρου, Ο εξόριστος». Περιλαμβάνεται σπάνιο φωτογραφικό και κινηματογραφικό αρχειακό υλικό από τη νεότερη ελληνική ιστορία.
Σκηνοθεσία: ΤΑΣΟΣ ΨΑΡΡΑΣ
Έρευνα: ΣΟΦΙΑ ΔΗΜΟΥΛΑ
Έτος παραγωγής: 2006
Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr