Ο Κωνσταντίνος Παρθένης, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους του 20ου αιώνα, καθιέρωσε με το έργο του και τη διδασκαλία του στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) μια νέα σχολή για τη ζωγραφική τέχνη στη σύγχρονη Ελλάδα. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1878, σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, επηρεάστηκε από το γερμανικό συμβολισμό και τον πρώιμο γερμανικό εξπρεσιονισμό, ενώ αργότερα ήρθε σε επαφή και με τον γαλλικό μετα-ιμπρεσιονισμό. Το έργο του νεωτεριστικό, χαρακτηρίζεται από μία ελληνικότητα μέσω της χρήσης στοιχείων της βυζαντινής αγιογραφίας, από μία έντονη αίσθηση ρυθμού, αλλά και από μία πνευματικότητα που εκφράζεται μέσα από την ξεχωριστή φωτεινότητα και λάμψη των χρωμάτων του. Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο 55 ετών από το θάνατο του σπουδαίου Έλληνα ζωγράφου, στις 25 Ιουλίου 1967, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΘΕΝΗΣ – ΕΙΝΑΙ Η ΣΙΩΠΗ ΜΙΑ ΑΝΕΜΟΣΚΑΛΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΑ ΧΕΙΛΗ
(video)
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ Παρασκήνιο, σε σκηνοθεσία Άγγελου Κοβότσου και παραγωγής 2008, παρουσιάζει ένα πορτρέτο του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου, Κωνσταντίνου Παρθένη.
Περιγράφεται η ζωή, οι σπουδές και το έργο του από την γέννησή του το 1878 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στην επαφή του με τον θεοσοφιστή Καρλ Φον Τίφενμπαχ και τις σπουδές του αργότερα Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης. Η αφήγηση πλαισιώνεται από μαρτυρίες και περιγραφές ανθρώπων που βρέθηκαν κοντά στον Παρθένη αλλά και ακαδημαϊκών που ασχολήθηκαν με το έργο του. Οι διαφορετικές αφηγήσεις που ακολουθούν προσφέρουν και μία συλλογική εικόνα και για την περίφημη σιωπηλή διδασκαλία του Παρθένη, μια μέθοδο που εφάρμοσε σε δύο διαφορετικές περιόδους της θητείας του στην ΑΣΚΤ κατά τις οποίες απέφευγε να μιλάει στους φοιτητές και τον συνόδευε η σύζυγός του προκειμένου να επικοινωνεί εκείνη και να δίνει οδηγίες εφόσον ο ζωγράφος το έκρινε απαραίτητο.
Η ζωγράφος, Ντιάνα Αντωνακάτου, μαθήτρια του Παρθένη μιλάει για την μαθητεία δίπλα του και την ιδιαίτερη εμπειρία της συμμετοχής στο εργαστήρι του στην ΑΣΚΤ, ενώ θυμάται και τις επισκέψεις των φοιτητών στο σπίτι του κάτι πρωτόγνωρο για εκείνη την εποχή.
Οι καθηγητές Ιστορίας της Τέχνης, Ευγένιος Ματθιόπουλος και Αντώνης Κωτίδης, εξηγούν την καλλιτεχνική του πορεία, μιλούν για την εξέλιξη της τεχνοτροπίας και του προσωπικού του στυλ, με αναφορές στους σταθμούς της ζωής του στη Βιέννη, την Κέρκυρα, την Αθήνα και το Παρίσι, αλλά και με ανάλυση και αντιπαραβολή σε συγκεκριμένα ζωγραφικά έργα του από κάθε περίοδο της καλλιτεχνικής του σταδιοδρομίας. Μιλούν επίσης για την εχθρική στάση που τήρησε το διδακτικό προσωπικό της ΑΣΚΤ απέναντι στον ίδιο, τη σχέση του με το Βενιζελικό κίνημα και τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, το διορισμό του στην ΑΣΚΤ, την αποχώρηση από τη σχολή και την απόφαση να απομονωθεί στο σπίτι του. Αυτή πάρθηκε μετά το 1948 όταν έγινε η πρώτη μεταπολεμική Πανελλήνια Έκθεση και θεωρήθηκε απαραίτητο να τιμηθεί ο Παρθένης. Η οργανωτική επιτροπή του παραχώρησε μια αίθουσα όπου εκτέθηκε «Η αποθέωση του Αθανασίου Διάκου» και 6 ακόμα έργα του. Ωστόσο οι συντηρητικοί ζωγράφοι, κριτικοί και πολιτικοί αντέδρασαν στην απόφαση της επιτροπής να του απονείμει το χρυσό μετάλλιο με αποτέλεσμα να μην του δοθεί τελικά το βραβείο. Αυτή η εξέλιξη αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για τον ίδιο τον ζωγράφο.
Η δημοσιογράφος Μαρία Καραβία, θυμάται με δέος την ιστορία σχετικά με τον τρόπο που κατάφερε να δει τον Παρθένη το 1965 στο σπίτι του, όταν ήταν αδύνατο για οποιονδήποτε να τον δει μιας και ζούσε απομονωμένος εκεί, δίπλα στο Ωδείο του Ηρώδου Αττικού με την οικογένειά του. Περιγράφεται η επικοινωνία της με την κόρη του ζωγράφου, η πρόσκληση στο σπίτι και η συγκλονιστική στιγμή που τον συνάντησε κατάκοιτο και καταβεβλημένο στην υγεία του.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και οι μαρτυρίες δύο μεγάλων Ελλήνων ζωγράφων που μαθήτευσαν δίπλα στον Παρθένη. Ο Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας, μιλά για το πρώτο μάθημα με τον Παρθένη, όταν του έδωσε ένα σπάγκο και του είπε να το ζωγραφίσει. Τότε ο νεαρός ζωγράφος συνειδητοποίησε ότι ο σπάγκος έχει όγκο και καμπύλες, καθώς και ότι πρέπει να τα βρει κανείς αυτά τα στοιχεία και να μελετήσει τον φωτισμό και τις αλλαγές του, καθώς και αυτό που συμβαίνει όταν δύο ή περισσότερα αντικείμενα βρίσκονται κοντά. Ο Γιάννης Μόραλης, θυμάται επίσης την μαθητεία του στο εργαστήρι του Παρθένη, εξηγεί ότι τον ενοχλούσε το κλίμα στο εργαστήριο, σεβόταν τον Παρθένη, αλλά δεν μπορούσε να έχει διάλογο μαζί του, λόγω της αυστηρότητας των διαδικασιών που ακολουθούσε ο καθηγητής.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής ακούγονται αποσπάσματα από το κείμενο του ζωγράφου «Αθάνατη ομορφιά» , προβάλλονται πλάνα από αρχειακό οπτικοακουστικό υλικό από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα από το Παρίσι, τη Βιέννη και την Αθήνα, καθώς και πλούσιο φωτογραφικό υλικό από το οικογενειακό αρχείο της οικογένειας Παρθένη.
Σκηνοθεσία – σενάριο: Άγγελος Κοβότσος
Παραγωγή: Λάκης Παπαστάθης – Τάκης Χατζόπουλος
Έτος παραγωγής: 2008
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr