Ο σημαντικός Έλληνας συνθέτης και διανοητής, Μιχάλης Γρηγορίου, έφυγε από τη ζωή στις 12 Οκτωβρίου 2025. Το Αρχείο ΕΡΤ προτείνει το επεισόδιο της σειράς «Η περιπέτεια ενός ποιήματος», παραγωγής 1989, σε σκηνοθεσία Αντώνη Κόκκινου και Γιάννη Σολδάτου αφιερωμένο στην ποίηση του Αλεξάνδρου την οποία μελοποίησε ο Μιχάλης Γρηγορίου και συγκεκριμένα τo έργα «Ανεπίδοτα γράμματα» και «Μεσούρανα του Αυγούστου», από τα οποία ερμηνεύουν τραγούδια οι Σαβίνα Γιαννάτου, Αφροδίτη Μάνου και Σάκης Μπουλάς.
Ο Μιχάλης Γρηγορίου έφυγε από τη ζωή στις 12 Οκτωβρίου 2025. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947, ήταν γιος του σκηνοθέτη Γρηγόρη Γρηγορίου και της ποιήτριας Μαρίας Παπαλεονάρδου. Από μικρή ηλικία ξεκίνησε η επαφή του με τη μουσική μέσα από μαθήματα πιάνου, έπειτα σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Π. και παράλληλα προχώρησε τις μουσικές του σπουδές, θεωρία και σύνθεση με τον Γ.Α. Παπαϊωάννου. Από το 1971 ξεκινάει να συνθέτει, επηρεασμένος από τα πρωτοποριακά ρεύματα της ευρωπαϊκής μουσικής. Συνέχισε την ακαδημαϊκή του πορεία ολοκληρώνοντας τη διδακτορική διατριβή του με θέμα την ψυχολογία της αισθητικής αντίληψης, ουσιαστικά αμφισβητώντας μύθους γύρω από τον όρο πρωτοπορία.
Το 1982 και στο πλαίσιο της μοντερνιστικής του μουσικής πορείας ασχολείται με τα συνθεσάιζερ, τα οποία καταλαμβάνουν σημαντική θέση σε έργα του όπως «Farewellw to the sea», (1982), «Σελεφαΐς», (1988), «Νυχτερινή προβολή», (1990), «When we went to see the end of the world», (1990). Ο Γρηγορίου συνέθεσε συνολικά 72 έργα για ορχήστρα, για χορωδία και σολίστες, μουσικής δωματίου, για πιάνο, κύκλους τραγουδιών, για συνθεσάιζερ, μουσική για τον κινηματογράφο, το θέατρο, την τηλεόραση και για χορό. Το πρωτοποριακό του έργο «Σεπτέτο» (1973), είχε εκπροσωπήσει την Ελλάδα στο «Διεθνές Βήμα Συνθετών» της UNESCO το 1977, όμως ο Γρηγορίου εξέπληξε επανερχόμενος στο σύστημα της τονικότητας με το έργο του «Regression», το οποίο παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο το καλοκαίρι του 1984. Ο Μιχάλης Γρηγορίου πάντα επέστρεφε στο τραγούδι θεωρώντας το ως πρωταρχική πηγή έμπνευσης και χαρακτηριστικά του έργα είναι τα «Ανεπίδοτα γράμματα» (1976-77) σε ποίηση Άρη Αλεξάνδρου, Η αγάπη είναι φόβος (1979) σε ποίηση Μ. Αναγνωστάκη, «Ο Οδυσσέας στο ποτάμι» (1980-81) και «Αποχαιρετισμοί της Θάλασσας» 91991) σε ποίηση Τ. Σινόπουλου, «Μπλε» 92003) σε ποίηση Ρηνιώς Παπανικόλα.
Ίδρυσε και διηύθυνε την «Εταιρεία μουσικής και θεάματος», με συμμετοχή σε κύκλους σεμιναρίων, φεστιβάλ, μουσικά εργαστήρια και συναυλίες. Έχει μεταφράσει πλήθος θεωρητικών μελετών πάνω στη μουσική, έχει συγγράψει το δίτομο εκπαιδευτικό βιβλίο «Μουσική για παιδιά και έξυπνους μεγάλους», ενώ το 1984 συμμετείχε στην ομάδα που συνέταξε την «Πρόταση για την μουσική εκπαίδευση στα Δημοτικά Σχολεία» για λογαριασμό του Υφυπουργείου Νέας Γενιάς. Το 1994 ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση του Πρότυπου Μουσικού Κέντρου Πειραιά και ήταν μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών. Έχει συνεργαστεί με την Ορχήστρα των Χρωμάτων και την χορωδία Fons Musicalis, εκπροσώπησε την Ελλάδα στο «International Dance Course for Professional Composers and Choreographers» στο Surrey της Αγγλίας το 1985 και ως μέλος της κριτικής επιτροπής απονομής του διεθνούς βραβείου σύνθεσης Valentino Bucchi στη Ρώμη το1994. Ο Γρηγορίου αρθρογραφούσε, συμμετείχε σε συνέδρια με δημοσιεύσεις και ανακοινώσεις, ήταν διδάκτωρ του Ιονίου Πανεπιστήμιου στους τομίες της σύνθεσης και της μουσικολογίας, έχει διδάξει κοινωνική ιστορία της μουσικής και στοιχεία ψυχολογίας της μουσικής αντίληψης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα καθώς και στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
O Μιχάλης Γρηγορίου συνεργάστηκε για πολλά χρόνια με την Ελληνική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση. Από το 1975 υπήρξε παραγωγός και μέλος της ομάδας προγραμματισμού (1975-80), το 1981 ως επικεφαλής του τμήματος σοβαρής μουσικής της ΕΤ1, έπειτα μέλος πενταμελούς επιτροπής στη διεύθυνση του Τρίτου Προγράμματος, αλλά και στα προγράμματα της κλασσικής μουσικής της ΕΤ2. Υπήρξε επίσης παραγωγός της σειράς εκπομπών «Το μουσικό εργαστήρι του Τρίτου», κατά την περίοδο 1985 - 1994 με σκοπό την προβολή της σύγχρονης μουσικής δημιουργίας.
Το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει την εκπομπή:
Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΕΝΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ
ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Το συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΕΝΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ, παραγωγής 1989 και σε σκηνοθεσία Αντώνη Κόκκινου και Γιάννη Σολδάτου, είναι αφιερωμένο στον σημαντικό Έλληνα αντιστασιακό, ποιητή, πεζογράφο και μεταφραστή, Άρη Αλεξάνδρου. Η εκπομπή παρουσιάζει σημαντικά δείγματα της ποίησης του Αλεξάνδρου από τα «Ανεπίδοτα γράμματα» σε μελοποίηση του συνθέτη Μιχάλη Γρηγορίου και με ερμηνευτές τη Σαβίνα Γιαννάτου, την Αφροδίτη Μάνου και τον Σάκη Μπουλά. Για τον ποιητή και το έργο μιλούν ο συνθέτης Μιχάλης Γρηγορίου, ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος και ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος.
Ο Νίκος Κούνδουρος θυμάται την εξορία στην Μακρόνησο, για την οικογένειά του, τις δυσκολίες, το 1944 αιχμάλωτο των Άγγλων στη Μακρόνησο το 1949-1950, για τα γράμματα που δεν κατάφερε να παραδώσει στη μάνα του στο Δουργούτι στις προσφυγικές συνοικίες.
Ο Μιχάλης Γρηγορίου μιλάει για τα «Ανεπίδοτα γράμματα» την ιστορία του δίσκου το 1976, τα τραγούδια που είχαν γραφτεί νωρίτερα, την ενορχήστρωση και τη συνεργασία με την Μάνου και τον Μπουλά. Θυμάται ότι προκάλεσε επιφυλάξεις από τους ανθρώπους του μουσικού χώρου και θεωρήθηκε από κάποιους ως «ελαφρύ έργο» ενώ από άλλους ως ρεφορμιστικό πολιτικό έργο. Μιλάει επίσης για τον δίσκο «Μεσούρανα του Αυγούστου» (1982) βασισμένα σε ερωτικά ποιήματα του Αλεξάνδρου και την εμπρεσιονιστική προσέγγιση στη μελοποίησή τους, εξηγώντας τις δικές του προθέσεις επιλέγοντας ανέκδοτα ερωτικά ποιήματα του Αλεξάνδρου γραμμένα στην εξορία.
Ο Τίτος Πατρίκιος μιλάει για τη ζωή του Άρη Αλεξάνδρου, την τραγικότητα της ζωής του, τον τρόπο με τον οποίο εκείνος είχε υπομείνει όλα όσα του συνέβησαν. Για το έργο του υπογραμμίζει τη σημασία της ποίησης του ως περιγραφή αλλά και εσωτερική βίωση μιας επανάστασης, που άνοιξε το δρόμο σε πολλούς ποιητές. Αναφέρεται επίσης στην «Άγονο γραμμή» το πρώτο βιβλίο του Αλεξάνδρου και διαβάζει στίχους του, οι οποίοι θεωρεί ότι καταρρίπτουν την αντίληψη ότι ανήκε στους ποιητές της ήττας. Τέλος υπογραμμίζει ότι στην Ελλάδα δεν έχει εκτιμηθεί και δεν έχει μελετηθεί και αναδειχθεί η πορεία του Αλεξάνδρου και όλων εκείνων που επηρέασαν και συμπορεύθηκαν με εκείνον, η συνεισφορά του Γιάννη Ρίτσου και η διακριτικές αναφορές από τον ίδιο τον Αλεξάνδρου στα πρόσωπα και στις καταστάσεις αυτές.
