Ο Νίκος Νικολαΐδης, πρωτοπόρος κινηματογραφιστής του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου (ΝΕΚ), γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939, σπούδασε σκηνοθεσία στη Σχολή Σταυράκου και σκηνογραφία στη Σχολή Βακαλό και έκανε την πρώτη του εμφάνιση στον κινηματογράφο το 1960 ως βοηθός του σκηνοθέτη Βασίλη Γεωργιάδη, ενώ δύο χρόνια μετά παρουσίασε την πρώτη του μικρού μήκους ταινία με τίτλο «Lacrimae Rerum. Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία θα έρθει το 1975 με τίτλο «Ευρυδίκη ΒΑ 2037», η οποία θα διχάσει κριτικούς και κοινό στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αναδεικνύοντας έναν κινηματογραφιστή με πρωτότυπη ματιά και κερδίζοντας δύο βραβεία για τη σκηνοθεσία και τη σκηνογραφία. Η δεύτερη ταινία του «Τα κουρέλια τραγουδούν ακόμα» (1979), με πρωταγωνιστές τους Άλκη Παναγιωτίδη, Χρήστο Βαλαβανίδη, Κωνσταντίνο Τζούμα και Όλια Λαζαρίδου έκανε τον Νικολαΐδη ευρύτερα γνωστό, μιας και έθιξε φλέγοντα θέματα που αφορούσαν μια ολόκληρη γενιά και τα οποία παρέμεναν στο περιθώριο μιας δημόσιας σφαίρας κατακλυσμένης από την έντονη πολιτικοποίηση της εποχής. Οι ήρωες των ταινιών του είναι πάντοτε αντισυμβατικοί, περιθωριακοί, με κεντρικό αίτημα να παραμείνουν ανεξάρτητοι και να μπορούν να αυτοπροσδιορίζονται, αλλά και να επιλέγουν τον τρόπο με τον οποίο θα «φύγουν». Χαρακτηριστικός χώρος των αφηγήσεων του Νίκου Νικολαΐδη είναι ένα δυστοπικό μέλλον όπου ο προσωπικός χώρος και χρόνος ελέγχονται, οι ανθρώπινες ψυχές συνθλίβονται και ο έρωτας μοιάζει αφελής και ανούσιος. Ο Νικολαΐδης υπήρξε εκτός από σκηνοθέτης και σεναριογράφος, διαφημιστής και συγγραφέας. Αγαπούσε τον κινηματογράφο και έβλεπε καθημερινά ταινίες σε αίθουσα προβολής που είχε διαμορφώσει στο σπίτι του. Συνολικά γύρισε οκτώ κινηματογραφικές ταινίες και μία τηλεταινία, ενώ έγραψε και δύο μυθιστορήματα. Στις 5 Σεπτεμβρίου 2007 έφυγε από τη ζωή.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή τη συμπλήρωση 15 ετών από το θάνατο του σημαντικού Έλληνα σκηνοθέτη, παρουσιάζει την εκπομπή:
ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ
ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ
(video)
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς εκπομπών «Κορυφαίες στιγμές του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου» παρακολουθούμε μια συνέντευξη του σκηνοθέτη Νίκου Νικολαΐδη στη δημοσιογράφο Μαρία Κατσουνάκη. Ο Νικολαΐδης σχολιάζει τις ταινίες που απαρτίζουν τις δύο τριλογίες του (Ευριδίκη ΒΑ2037, Πρωινή Περίπολος και Zero Years – Τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμα, Γλυκιά Συμμορία και Ο χαμένος τα παίρνει όλα), εξηγεί τη σχέση που τις διέπει και στέκεται ιδιαιτέρως στο θέμα της πρώτης τριλογίας, “ο εφιάλτης που έρχεται” όπως το ορίζει ο ίδιος. Μιλάει για το ζήτημα της εξόδου, ένα θέμα που απασχολεί τον ίδιο και τους χαρακτήρες των ταινιών του, ένα θέμα που όπως λέει και ο ίδιος παραμένει ανοικτό μιας και δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει έξοδος.
Ο Νικολαΐδης μιλάει επίσης για τους χαρακτήρες των ταινιών του, οι οποίοι πάντα υπερασπίζονται έναν κλειστό χώρο, μια προσωπική σφαίρα και οι οποίοι προέρχονται από τα δικά του βιώματα και άρα αναπόφευκτα του μοιάζουν, περισσότερο από όλους όπως εξηγεί ο ίδιος, η Ευρυδίκη. Κάνει λόγο επίσης για τις αναφορές που υπάρχουν σε κάθε ταινία του σχετικά με συγκεκριμένους ηθοποιούς και σκηνοθέτες, όπως ο Ρόμπερτ Μίτσαμ, ο Φριτς Λάνγκ και ο Ρόμπερτ Ολντριτς.
Θυμάται την απήχηση της ταινίας του Ευρυδίκη ΒΑ2037, την προβολή στην Ιταλία και τις αντιδράσεις των κριτικών. Μνημονεύει τη συμβολή του Γιώργου Πανουσόπουλου και περιγράφει περιστατικά από τα γυρίσματα με το ολιγομελές συνεργείο και εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο προσπαθεί να γυρίζει τις ταινίες του. Συνδέει την απήχηση της ταινίας αυτής, η οποία συνεχίζει να υφίσταται, με την επιτυχία που είχαν τα Κουρέλια και σχολιάζει τις αρνητικές κριτικές που δέχθηκε από αριστερά και δεξιά. Εξηγεί τους όρους με τους οποίους ο ίδιος έκανε πολιτικό κινηματογράφο.
Αναφέρεται στην ιδιαίτερη και περίεργη σχέση του με το κινηματογραφικό κοινό, παραδέχεται ότι αν και οι ταινίες του έχουν μια μάλλον κλασσική αφηγηματική μορφή σε πρώτο επίπεδο, από εκεί και έπειτα απαιτούν από το κοινό να προσπαθήσει να καταλάβει, να ξεκλειδώσει, να συμμετάσχει σε αυτή την αφήγηση, να δεχτεί την πρόκληση και να μην μείνει σε παθητική στάση.
Σχολιάζει επίσης το σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο, εξηγεί ότι βλέπει διαρκώς ταινίες, σε καθημερινή βάση, στην αίθουσα που έχει φτιάξει στο σπίτι του για αυτόν ακριβώς το λόγο. Οι ταινίες που αγαπάει και επιστρέφει σε αυτές είναι οι ταινίες του Τζέρι Λούις, τα φιλμ νουάρ, ο Στάνλεϋ Κιούμπρικ, ο Όρσον Γουελς, ο Ρόμπερτ Σιοντμακ, ο Ρόμπερτ Όλντριτς και ο Τσάρλι Τσάπλιν ενώ από τους πιο σύγχρονους και νέους, ξεχωρίζουν για εκείνον οι Εμίρ Κοστουρίτσα, Μάικλ Γουίντερμπότομ και Λαρς Φον Τρίερς.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης παρεμβάλλονται πλάνα από ταινίες του Νίκου Νικολαΐδη
Σκηνοθεσία: Ανδρέας Κούρτης
Παρουσίαση: Μαρία Κατσουνάκη
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 28 Φεβρουαρίου 2006
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr