Δημήτρης Γκόγκος (Μπαγιαντέρας)–
18 Νοεμβρίου 1985

Ο σπουδαίος ρεμπέτης, μουσικός και ερμηνευτής, Δημήτρης Γκόγκος, γνωστός και ως «Μπαγιαντέρας», γεννήθηκε το 1903 στο Χατζηκυριάκειο, στον Πειραιά, με καταγωγή από Πόρο και Ύδρα, σπούδασε ηλεκτρολόγος, ασχολήθηκε με πάθος με την ελευθέρα πάλη και τη μουσική. Από μικρός έπαιζε μαντολίνο και κιθάρα, έπειτα έμαθε βιολί και από το 1924 ασχολήθηκε με το  μπουζούκι και το μπαγλαμά, τα δύο τελευταία τα γνώρισε όπως ο ίδιος έλεγε στη φυλακή. Το 1925 διασκεύασε την οπερέτα «Μπαγιαντέρα» (Die Bajadere), του Ούγγρου συνθέτη Έμεριχ Κάλμαν, για λαϊκή ορχήστρα με μπουζούκι και μαντολίνο και έτσι πήρε το  παρατσούκλι Μπαγιαντέρας. Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’20 βρέθηκε στα στέκια του Πειραιά, κοντά στις κακόφημες περιοχές αλλά και στους εργάτες του  λιμανιού και εκεί δέθηκε στενά με τους πρωτοπόρους του ρεμπέτικου, όπως ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Στράτος Παγιουμτζής και ο Γιώργο Μπάτης. Βρέθηκε στις φυλακές της Αίγινας γιατί υπηρετώντας ως ναύτης έκλεβε εκρηκτικά για τους ψαράδες φίλους του και εκεί ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τους κομουνιστές, οι οποίοι όπως ο ίδιος έλεγε τον βοήθησαν τα επόμενα χρόνια να φτιάξει τη ζωή του και να δημιουργήσει. Το 1937 ηχογράφησε τον πρώτο του δίσκο στην Columbia με τίτλο «οι Καπνεργάτριες», με το τραγούδι «Καπνουλού μου όμορφη» το οποίο έγραψε για τη σύντροφο του, καπνεργάτρια και στιχουργό Δέσποινα Αραμπατζόγλου. Λίγο πριν την έναρξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου εντάσσεται στις τάξεις του ΚΚΕ, υπηρετεί στο Αλβανικό μέτωπο, γράφει τραγούδι εμπνευσμένα από τον πόλεμο, ενώ τον Απρίλιο του 1941 χάνει την όρασή του από γλαύκωμα την ώρα που τραγουδούσε στο πάλκο στο κέντρο «Πειραιεύς» στο Μαρούσι. Βρέθηκε ξαφνικά στο περιθώριο και αναγκάστηκε να αγωνιστεί σκληρά για να αποδείξει την αξία του δημιουργώντας έτσι μερικές από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του. Εντάχθηκε στο ΕΑΜ και ήθελε να πολεμήσει τους κατακτητές αλλά η τύφλωση δεν του το επέτρεπε, έτσι έγραψε πάνω από δέκα  τραγούδια για τον αγώνα για την ελευθερία, το ΕΑΜ, την Αντίσταση και τον Άρη Βελουχιώτη όπως τα «Να ‘ναι γλυκό το βόλι», «Σου στέλνω χαιρετίσματα»,  «Τους Κενταύρους δε φοβάμαι», «Ελλάς να Ζεις Αιώνια» . Η κατοχή ήταν εξαιρετικά δύσκολη, οι συνθήκες επιβίωσης σκληρές για εκείνον και την οικογένειά του, ενώ μετά τον πόλεμο άρχισε να γράφει ξανά, να ηχογραφεί δίσκους και να τραγουδάει σε σημαντικά κέντρα της Αθήνας. Ο Μπαγιαντέρας έγραψε περισσότερα από εκατό ρεμπέτικα τραγούδια τα οποία έγιναν επιτυχίες, αγαπήθηκαν και ακούγονται με συγκίνηση μέχρι και σήμερα. Μεταξύ αυτών αναφέρουμε μόνο μερικά από αυτά: «Ζούσα μοναχός χωρίς αγάπη», «Χατζηκυριάκειο», «Μέσα στης ζωής τα μονοπάτια», «Αποβραδίς ξεκίνησα», «Σαν μαγεμένο το μυαλό μου», «Ξεκινάει μια ψαροπούλα», «Πειραιωτοπούλα», «Αλάνι με φωνάζουν», «Γυρνώ σαν νυχτερίδα», «Μ' έχεις μαγεμένο», «Έλα να μπερμπαντέψεις», «Το τραγούδι της αγάπης», «Με ξέχασες», «Το πέρασμα», «Μια τράτα Κουλουριώτικη». Προς το τέλος της ζωής του ζούσε απομονωμένος στο σπίτι του στον Άγιο Ιερόθεο, μαζί  με τη σύζυγό του Δέσποινα. Στις 18 Νοεμβρίου του 1985 έφυγε από τη ζωή. Το Αρχείο ΕΡΤ για την επέτειο 40 ετών από το θάνατο του μεγάλου ρεμπέτη, Δημήτρη Γκόγκου, γνωστού ως Μπαγιαντέρα, παρουσιάζει την εκπομπή: ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΧΑΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ – ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΓΙΑΝΤΕΡΑΣ

Η σειρά ντοκιμαντέρ "Αναζητώντας τη Χαμένη Εικόνα" παρουσιάζει μια ανθολογία σπάνιου κινηματογραφικού αρχειακού υλικού χωρισμένου σε θεματικές που αφορούν σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα της Ελλάδας του 20ού αιώνα, προσωπικότητες της πολιτικής ζωής και σε αυτό το επεισόδιο της σειράς προβάλλονται αποσπάσματα από κινηματογραφικές λήψεις και αρχειακό υλικό με θέμα τον μεγάλο ρεμπέτη Δημήτρη Μπαγιαντέρα. Το επεισόδιο ξεκινάει με απόσπασμα από λήψεις του 1976 σε καφενείο της Χαροκόπου όπου ο Δημήτρης Γκόγκος ή Μπαγιαντέρας παίζει και τραγουδάει μαζί με φίλους του παλιούς και γνωστούς ρεμπέτες όπως ο Στελιος Κερομύτης, ο Μιχάλης Γενίτσαρης, ο Στελάκης Περπινιάδης και ο Κώστας Ρούκουνας. Ακούγεται το τραγούδι του Δημήτρη Μπαγιαντέρα "Σα μαγεμένο το μυαλό μου". Ακολουθεί εκτενές απόσπασμα συνέντευξης του Γκόγκου, όπου περιγράφει πώς απέκτησε το παρατσούκλι «Μπαγιαντέρας» όταν το 1923 διασκεύασε ο ίδιος το ομότιτλο τραγούδι της οπερέτας του Έμεριχ Κάλχαν «Η Μπαγιαντέρα», το οποίο τραγουδά μπροστά στο φακό. Ο Δημήτρης Γκόγκος μιλάει για την οικογένειά του, τα αδέρφια του και τη δική του πορεία στη μουσική, επίσης, για το πώς δημιουργεί τα τραγούδια του ενώ ερμηνεύει μέρη από το "Χατζηκυριάκειο" και το "Πειραιωτοπούλα". Ο Μπαγιαντέρας μιλάει για τους ρεμπέτες, τον χαρακτήρα και τη νοοτροπία τους, τους χαρακτηρίζει ως λαϊκούς ανθρώπους, ευέξαπτους, αλλά και ήρεμους και αλτρουιστές ειδικά για τους ανθρώπους γύρω τους που είχαν ανάγκη. Ο ίδιος τραγουδάει την "Καπνουλού", τον "Τεκέ του Μίχαλου" και το τραγούδι που έγραψε για τους φίλους του μουσικούς που είχαν χαθεί με τίτλο «Τ’ όνειρο». Περιλαμβάνεται ακόμη, απόσπασμα από τη συνάντηση της παρέας των παλιών ρεμπετών, στο καφενείο της Χαροκόπου, όπου καταγράφεται η διαφωνία του Μπαγιαντέρα με τους υπόλοιπους σχετικά με τη θεματολογία των ρεμπέτικων γύρω από την χασισοποτεία και την μόδα που κατέληξε να τα περιβάλλει. Ο Δημήτρης Μπαγιαντέρας μιλάει επίσης για τα προπολεμικά ρεμπέτικα στέκια στο λιμάνι του Πειραιά, τους ανθρώπους που σύχναζαν εκεί και περιγράφει πως όταν εν αγνοία του δοκίμασε χασίς έβλεπε "την κοινωνία σαν μικρόβιο". Συμφωνεί με την αναβίωση του ρεμπέτικου, αλλά θεωρεί ότι δεν πρέπει να προβάλλεται το βαρύ ρεμπέτικο και τα θέματα της βίας. Στο τελευταίο μέρος του επεισοδίου, προβάλλονται πλάνα από εμφάνιση  του Μπαγιαντέρα το 1976 στην μπουάτ "Θεμέλιο" στην Πλάκα μαζί με τον Κηρομύτη, τον Γενίτσαρη και τον Καλφόπουλο όπου παίζει μπουζούκι και τραγουδά το «Γυρνώ σαν νυχτερίδα». Οι λήψεις πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο των γυρισμάτων της εκπομπής "Παρασκήνιο" που προβλήθηκε στις 25/1/1978, και περιελάμβανε σύντομο πορτρέτο του Μπαγιαντέρα. Η σκηνοθεσία ήταν του Δημήτρη Βερνίκου και το ρεπορτάζ του Δημήτρη Γκιώνη. Έρευνα-σκηνοθεσία: Λάκης Παπαστάθης Διεύθυνση παραγωγής: Θεοχάρης Κυδωνάκης Έτος παραγωγής: 1994 Σύνταξη άρθρου - τεκμηρίωση εκπομπής: Βλάσης Κομνηνός Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr.