Ο Ίων Δραγούμης, διπλωμάτης, πολιτικός και συγγραφέας, δολοφονείται στο κέντρο της Αθήνας από βενιζελικούς αξιωματικούς, την 31η Ιουλίου 1920, την επομένη της απόπειρας δολοφονίας του Ελευθέριου Βενιζέλου στο Παρίσι. Ο Δραγούμης γεννήθηκε στην Αθήνα στις 2 Σεπτεμβρίου του 1878 με καταγωγή από την Καστοριά, ήταν ο πέμπτος γιος του δικαστικού και μετέπειτα πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη και της Ελισάβετ Κοντογιαννάκη. Σπούδασε στη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1897 κατατάχτηκε εθελοντής στον ελληνοτουρκικό πόλεμο.
Το 1899 μπαίνει στο διπλωματικό σώμα και το 1902 αναλαμβάνει ως υποπρόξενος στο Γενικό Προξενείο του Μοναστηρίου, όπου εργάστηκε για την οργάνωση των ορθοδόξων κοινοτήτων της Μακεδονίας κατά των Βούλγαρων κομιτατζήδων. Αργότερα υπηρέτης ως πρόξενος στις Σέρρες, στον Πύργο Βουλγαρίας, στη Φιλιππούπολη, στην Αλεξανδρούπολη και στην Αλεξάνδρεια, όπου γνώρισε τις δύο γυναίκες που σημάδεψαν τη ζωή του: την Πηνελόπη Δέλτα και τη Μαρίκα Κοτοπούλη. Το 1907 αναλαμβάνει ως γραμματέας στο προξενείο της Κωνσταντινούπολης και θα υπηρετεί σε αυτό το πόστο όταν θα ξεσπάσει η Επανάσταση των Νεοτούρκων. Ο Δραγούμης πίστευε στην ελληνοτουρκική συνεννόηση ενώ θεωρούσε μεγαλύτερη απειλή τις σλαβικές χώρες στα βόρεια σύνορα της χώρας.
Τα επόμενα χρόνια υπηρέτησε στις πρεσβείες της Ρώμης και Λονδίνου, συμμετείχε στο Επαναστατικό Κίνημα του Γουδή (1909), ενώ κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων υπηρέτησε στο επιτελείο του Αρχιστρατήγου Διαδόχου Κωνσταντίνου και τον Οκτώβριο του 1912 ήταν ένας εκ των διαπραγματευτών με τους Τούρκους για την παράδοση της Θεσσαλονίκης.
Τα επόμενα χρόνια θα μετατεθεί στις πρεσβείες της Πετρούπολης, της Βιέννης, του Βερολίνου και το 1914 θα επιστρέψει ως πρεσβευτής στην Πετρούπολη. Τον Μάιο του 1915 παραιτείται από το διπλωματικό σώμα προκειμένου να πολιτευθεί. Στις εκλογές της 31ης Μαΐου εκλέγεται ανεξάρτητος βουλευτής Φλώρινας. Αν και υποστήριξε τον Ελευθέριο Βενιζέλο, σύντομα συγκρούστηκε μαζί του διαφωνώντας με την πολιτική του, έτσι το 1917 εξορίζεται μαζί με άλλους αντιβενιζελικούς πολιτικούς στην Κορσική, το 1918 επιστρέφει στην Ελλάδα και εξορίζεται ξανά, αυτή τη φορά στη Σκόπελο μέχρι το 1919 και συμμετέχει στην «Ηνωμένη Αντιπολιτεύση», μαζί με άλλους αντιβενιζελικούς.
Η δολοφονία του Δραγούμη σόκαρε την Ελληνική κοινωνία και θεωρήθηκε ευρέως ως άδικη και άσκοπη. Ο Ίων Δραγούμης, ένα από τα σημαντικότερα θύματα του Εθνικού Διχασμού, υπήρξε ένας ικανότατος διπλωμάτης με πρωτοβουλίες και δράσεις που συχνά αιφνιδίαζαν τους ανώτερους του, κεντρικός εκπρόσωπος του ελληνικού ρομαντικού εθνικισμού των αρχών του 20ου αιώνα, ήταν υποστηρικτής της εθνικής αυτοδιάθεσης και της κοινοτικής ιδέας, φιλόπατρης και καλλιεργημένος με σημαντικό και ποικίλο συγγραφικό έργο, αλλά και δράση υπέρ του δημοτικισμού.
Το Αρχείο της ΕΡΤ για την επέτειο 105 ετών από τη δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη, προτείνει την εκπομπή:
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ
ΕΠΕΙΣ 2. ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ
Ο Παύλος Πετρίδης, καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας Α.Π.Θ. μιλάει για τον Ίωνα Δραγούμη, την διπλωματική του σταδιοδρομία, τη δραστηριοποίησή του για τα ζητήματα του «αλύτρωτου ελληνισμού» και τα δικαιώματα των εθνοτήτων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αναφέρεται και στη συμμετοχή του Δραγούμη στο κίνημα του 1909 που αμφισβητούσε τον παλαιοκομματισμό, τη συμμετοχή των μελών της βασιλικής οικογένειας στο στράτευμα. Ήταν το κίνημα που έφερε στο προσκήνιο και τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Γίνεται λόγος και για την στράτευση του Δραγούμη στους Βαλκανικούς πολέμους και τη συμμετοχή του στις διαπραγματεύσεις με τους Οθωμανούς για την παράδοση της Θεσσαλονίκης στον Ελληνικό στρατό τον Οκτώβριο του 1912. Περιγράφει την πρώτη εκλογή του Δραγούμη ως βουλευτή Φλώρινας στις εκλογές του Μαΐου 1915 και αναφέρεται στη σύγκρουση Δραγούμη - Βενιζέλου στην στράτευσή του στο αντιβενιζελικό στρατόπεδο μία παράδοξη εξέλιξη δεδομένων των προοδευτικών ιδεών και του χαρακτήρα του Δραγούμη, αλλά και την επιλογή του ως εξιλαστήριο θύμα των βενιζελικών μετά την απόπειρα κατά του Βενιζέλου στο Παρίσι.
Ο μουσικολόγος και ανιψιός του Ίωνα, Μάρκος Δραγούμης, μιλάει για την οικογένεια Δραγούμη, το οικογενειακό ενδιαφέρον για το Μακεδονικό ζήτημα, την έντονη ενασχόληση με τα πολιτικά του παππού του Στέφανου Δραγούμη, αλλά και τη συμμετοχή της οικογένειας και του Ίωνα στον Μακεδονικό αγώνα. Μιλάει και για την παιδεία και τη σταδιοδρομία του Ίωνα στο διπλωματικό σώμα και τη συμμετοχή του στον αγώνα που ξεκίνησε εκεί.
Στο γενικό προξενείο της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη, που σήμερα στεγάζει το Μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα, ο καθηγητής Ιστορίας Α.Π.Θ., Βασίλης Γούναρης, μιλάει για τη διπλωματική δραστηριότητα του Δραγούμη, κατά τη διάρκεια που υπηρετούσε στο Μοναστήρι, τη συμμετοχή του στο μυστικό κομιτάτο «Μακεδονική Άμυνα» και το ρόλο του ως σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα, γεγονός που συνδέεται και με τη σχέση του με τον Παύλο Μελά, αλλά και την παράδοση της οικογένειας Δραγούμη στην στήριξη των κινημάτων στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας.
Γίνεται τέλος αναφορά στο βιβλίο του Ίωνα Δραγούμη με θέμα το δράμα του Μακεδονικού Ελληνισμού και τις συνθήκες που επικρατούσαν κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα με τίτλο «Μαρτύρων και ηρώων αίμα…».
Σκηνοθεσία: Κοσμάς Βλάχος
Καλλιτεχνική επιμέλεια: Γιάννης Κασπίρης
Έτος παραγωγής: 1997
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr
