Ο Παναγιώτης Βασιλάκης, γνωστός με το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο Takis, ήταν Έλληνας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης και εφευρέτης διεθνούς φήμης. Γεννήθηκε στη Αθήνα, από γονείς που ήταν πρόσφυγες από τη Σμύρνη, στις 29 Οκτωβρίου 1925 και πέθανε στις 9 Αυγούστου 2019. Τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια συμπίπτουν με τη δικτατορία του Μεταξά και τη Γερμανική κατοχή, όπου υπήρξε ηγετικό στέλεχος της ΕΠΟΝ, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την φυλάκισή του για έξη μήνες.
Ο Τakis υπήρξε πρωτοπόρος της κινητικής τέχνης της δεκαετίας του 1960 και (ανοίγει σε μία νέα καρτέλα)κατασκεύασε γλυπτά, πίνακες, δρώμενα και ηχητικά έργα, ηλεκτρομηχανικές συσκευές, αυτοματοποιημένα όργανα κ.α. που ενσωματώνουν τον μαγνητισμό, τον οποίο θεωρούσε ως μια αόρατη δύναμη στην οποία εστίασε σε σημαντικό μέρος της διεπιστημονικής εικαστικής του πρακτικής.
Το 1952 δημιουργεί το πρώτο του ατελιέ με τους παιδικούς του φίλους και καλλιτέχνες Μίνω Αργυράκη και Ραϋμόνδο. Τα πρώτα έργα του Takis είναι προτομές από γύψο και γλυπτά από σφυρήλατο σίδηρο εμπνευσμένα πό την ελληνική αρχαϊκή και κυκλαδίτικη τέχνη κι από το έργο του Alberto Giacometti και του Pablo Picasso. Το 1955 πραγματοποιεί την πρώτη του ατομική έκθεση στη Hanover Gallery το Λονδίνο. To 1958 το γαλλικό Υπουργείο Βιομηχανίας απονέμει στον Takis δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τα έργα του Télésculpture («Τηλεγλυπτό») και Télésculpture Electromagnétique («Ηλεκτρο-μαγνητικό Τηλεγλυπτό») ενώ το 1968 λαμβάνει υποτροφία από το Κέντρο Προηγμένων Οπτικών Σπουδών του Πανεπιστημίου MIT ως επισκέπτης ερευνητής. Το 1961 κυκλοφορεί η αυτοβιογραφία του με τίτλο “Estafilades”. Το 1973 1973 σχεδιάζει τα σκηνικά για το μπαλέτο “Έλευσις” στο Εθνικό Φεστιβάλ της Ολλανδίας ενώ το 1975 συνεργάζεται με τον Κώστα Γαβρά, κάνοντας ηχητικά έργα για την ταινία “Section Speciale”. Το 1983 δημιουργεί τα σκηνικά και τη μουσική για την τραγωδία Ηλέκτρα του Σοφοκλή στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Κακογιάννη και πρωταγωνίστρια την Ειρήνη Παππά. Το 1986 ιδρύει το Κέντρο Ερευνών για την Τέχνη και τις Επιστήμες (ΚΕΤΕ). Το 2000 τοποθετεί στους Δελφούς το “Hommage a Apollon” (Αφιέρωμα στον Απόλλωνα), ένα τεράστιο κινητικό γλυπτό που στηρίζεται στη φωτοβολταϊκή ενέργεια και είναι το μεγαλύτερο γλυπτό του σε δημόσιο χώρο στην Ελλάδα. Το 2019 αναγορεύεται Επίτημος Διδάκτoρας στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο σημαντικός Γάλλος καλλιτέχνης, ντανταϊστής Marchel Duchamp, που υπήρξε τόσο επιδραστικός στην μεταπολεμική τέχνη, θεωρούσε τον Takis «ακάματο δουλευτή των μαγνητικών πεδίων και γνώμονα των σιδηροτροχιών». Ακόμη, τη δεκαετία του ’60, το περιοδικό “New Scientist” τον αναγνώρισε, μαζί με τους Τζον Κέιτζ και Γιάννη Ξενάκη, ως έναν από τους πιο πρωτοπόρους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα.
Για τα πέντε χρόνια από το θάνατο του Takis το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει επεισόδιο από τη σειρά:
ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ: Ο ΓΛΥΠΤΗΣ TAKIS
Πρόκειται για αφιέρωμα της σειράς ντοκιμαντέρ της ομάδας Cinetik “Παρασκήνιο”στον πρωτοποριακό καλλιτέχνη Takis. Δομείται σε δύο μέρη: “Αναδρομές – Διαδρομές” (όπου εστιάζει στο έργο του δημιουργού) και “Ο Takis στο Γεροβουνό” (που εστιάζει στο ΚΕΤΕ Κέντρο Ερευνών για τις Τέχνες και Επιστήμες που ίδρυσε ο Takis).
Στο πρώτο μέρος με τίτλο “Αναδρομές – Διαδρομές” ο καλλιτέχνης μιλά για τη ζωή, την τέχνη του και τους ανθρώπους που γνώρισε και τον επηρέασαν. Αναφέρει τις απόψεις του για τον άνθρωπο και την εξέλιξη της τέχνης. Παρουσιάζεται το πρώτο έργο του του 1964 με τίτλο «Κεφάλι», πλάνα από το εργαστήριό του με σχέδια, πρωτόλεια έργα, φωτογραφίες του δημιουργού καθώς και έργα και εφευρέσεις του. Χαρακτηριστικό της πορείας του Takis είναι το επεισόδιο στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης το 1969 στη Ν. Υόρκη που παρουσιάζεται μέσα από αρχειακό υλικό. Παρουσιάζονται επίσης πλάνα του Takis από αεροδρόμιο της Γαλλίας, το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας του και σχετικά σχέδια (18/11/1959). Ακόμη προβάλλονται πλάνα από την αναδρομική έκθεσή του στην ΑΣΚΤ που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 5-12-1994 και 5-3-1995. Ο Χάρης Καμπουρίδης, τεχνοκριτικός μιλά για το έργο του δημιουργού ενώ η επίσης τεχνοκριτικός Μπία Παπαδοπούλου μιλά για τη σειρά έργων Σινιάλα, για το πρώτο τηλεμαγνητικό γλυπτό του, και τα Ηχητικά έργα του. Oι κριτικοί αναφέρονται ακόμη στις επιδράσεις που άσκησε το έργο του καλλιτέχνη σε Έλληνες και ξένους δημιουργούς.
Στο δεύτερο μέρος με τίτλο «Ο Takis στο Γεροβουνό» ο φακός παρουσιάζει το κέντρο που δημιούργησε ο καλλιτέχνης στο Γεροβουνό, σε μια έκταση γης που απέκτησε το 1964 και στην οποία αρχικά έφτιαξε το σπίτι του. Εκεί, συνεργάτες και στελέχη του κέντρου μιλούν για τη λειτουργία του και την προσφορά του στους νέους δημιουργούς. Η διευθύντρια του ΚΕΤΕ Ελένη Ψυχούλη μιλά για τους λόγους που ο γλύπτης δημιούργησε το χώρο αυτό, ενώ προβάλλονται στη συνέχεια πλάνα όπου ο γλύπτης μιλά «στην τηλεόραση» για την ιδέα δημιουργίας αυτού του χώρου. Ο καλλιτέχνης Αλέξης Ψυχούλης μιλά για την ελευθερία που παρέχει στους νέους δημιουργούς το ΚΕΤΕ ενώ το μέλος ΔΣ του ΚΕΤΕ Εμμανουήλ Κουτσουρέλης μιλά για την εκπαιδευτική διάσταση του Κέντρου.
Αξίζει να σημειωθεί πως προβάλλεται φωτογραφία των σκηνικών του Takis για την παράσταση «Ηλέκτρα» σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη, στην Επίδαυρο, το 1983 και τα οποία συσχετίζονται με τη σειρά έργων του με τεχνική σπιράλ. Ακόμη παρουσιάζεται φωτογραφία από το “Μαγνητικό μανιφέστο” του καλλιτέχνη.
Πρώτη προβολή: 31.1.1995
Επαναπροβολή: 09.08.2019
Δείτε περισσότερα στο archive.ert.gr
Πηγές άρθρου:
Τάκις (Παναγιώτης Βασιλάκης). Εθνική Πινακοθήκη. Διαθέσιμο στο https://www.nationalgallery.gr/artist/takis-panagiotis-vasilakis/
Βιογραφία. Takis Foundation. Διαθέσιμο στο https://takisfoundation.org/el/biografia/
Τakis. Galerie Lefakis. Διαθέσιμο στο https://takisfoundation.org/el/biografia/