Οι παραδόσεις και τα έθιμα του Δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς κορυφώνονται με τον εορτασμό των Θεοφανείων. Στη Βόρεια Ελλάδα και ειδικά στην περιοχή της Δράμας οι παραδοσιακές τελετουργίες του Δωδεκαημέρου κορυφώνονται το τριήμερο 6, 7 και 8 Ιανουαρίου, με τις διονυσιακές μεταμφιέσεις και τα πανάρχαια δρώμενα για την καλοχρονιά και τη γονιμότητα. Οι “Κουδουνάτοι” που ξορκίζουν το κακό με χορούς, τραγούδια και συμβολικές πράξεις, τα “Μπαμπούγερα“, τα “Χαράπια” και οι “Αρκούδες”, με τους ιδιαίτερους χορούς που συνοδεύονται από τις αρχέγονες μακεδονίτικες λύρες, τις γκάϊντες και τους νταϊρέδες, αποτελούν χαρακτηριστικά έθιμα των χωριών της Δράμας, με ρίζες στις διονυσιακές τελετές, τα οποία επιβιώνουν και γιορτάζονται μέχρι σήμερα.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ για τον εορτασμό των Θεοφανείων το επεισόδιο της σειράς εκπομπών «Το Αλάτι της γης» με τον Λάμπρο Λιάβα, το οποίο είναι αφιερωμένο στα διονυσιακά Θεοφάνεια, όπως γιορτάζονται στα χωριά της Δράμας.
ΤΟ ΑΛΑΤΙ ΤΗΣ ΓΗΣ
ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΣ
Σειρά εκπομπών για την ελληνική μουσική παράδοση. Στόχος τους είναι να καταγράψουν και να προβάλουν στο πλατύ κοινό τον πλούτο, την ποικιλία και την εκφραστικότητα της μουσικής μας κληρονομιάς, μέσα από τα τοπικά μουσικά ιδιώματα αλλά και τη σύγχρονη δυναμική στο αστικό περιβάλλον της μεγάλης πόλης. Η συγκεκριμένη εκπομπή είναι αφιερωμένη στις γιορτές της καλοχρονιάς και της γονιμότητας στις παραδοσιακές τελετουργίες του Δωδεκαημέρου στη Βόρεια Ελλάδα και συγκεκριμένα στα έθιμα, τους χορούς και τα τραγούδια των Θεοφανείων στα χωριά της Δράμας.
Οι παραδοσιακές τελετουργίες του Δωδεκαημέρου στη Βόρεια Ελλάδα κορυφώνονται στα χωριά της Δράμας το τριήμερο 6, 7 και 8 Ιανουαρίου, με τις διονυσιακές μεταμφιέσεις και τα πανάρχαια δρώμενα για την καλοχρονιά και τη γονιμότητα. Ο Λάμπρος Λιάβας υποδέχεται στο “Αλάτι της Γης” μια μεγάλη μουσική και χορευτική ομάδα που εκπροσωπεί τα επτά κυριότερα χωριά της περιοχής: Μοναστηράκι, Βώλακα, Πετρούσα, Καλή Βρύση, Παγονέρι, Ξηροπόταμο και Πύργους. Ο Πρόεδρος του Κέντρου Πολιτιστικής Ανάπτυξης Αν. Μακεδονίας Γιάννης Παπουτσής μιλά για τα έθιμα των χωριών αυτών, ενώ ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χρήστος Παπακώστας αναφέρεται στους πολύ ιδιαίτερους χορούς των ντόπιων, που συνοδεύονται από τις αρχέγονες μακεδονίτικες λύρες, τις γκάιντες, τους νταϊρέδες και τα τραγούδια (ανάμεσά τους διακρίνονται τα μοναδικά πολυφωνικά τραγούδια των γυναικών από τον Βώλακα).
Παρουσιάζονται τα εξής παραδοσιακά τραγούδια και χοροί: «Μια μάνα είχε ένα γιο»-συρτός, «Κάτω στο ρόϊδο στο ροϊδονήσι»-παϊτούσκα του Δράνοβου, «Τσαλιά κι αγκάθια»-ράμνα , τέσκα, «Καλέ πιθερά» και «Νυφούλα» (πολυφωνικά τραγούδια του γάμου), «Τζάνε ποταμέ», «Αηδόνια δεκατέσσερα», «Ιβάνα», «Βαγγελίτσα», «Λαζαρίτσα», «Λεβέντικος», «Τσουράπια», «Κόρη Ελένη», «Να δεις γιαγιά», «κοίτα με γλυκιά μου αγάπη», Βαρύς αντικρυστός-καρσί, «Στο 1907», «Μαραθήκανε τα χόρτα»-συρτός, «Ροδούλα κόρη όμορφη»-παϊτούσκα, «Σ’αυτό το σπίτι το ψηλό»-λέκκα, “Κόρη πούλαγε κρασί»-τέσκα, «Άσπρο μου τριαντάφυλλο», «Η Ευγενούλα», «Αναστασιά», Νιμπέτι. Χορεύουν μέλη των τοπικών πολιτιστικών συλλόγων καθώς και μέλη του δραστήριου Λυκείου των Ελληνίδων Δράμας με την επιμέλεια του Δήμου Γκίκα. Ακόμη, η πρόεδρος του Λυκείου Δράμας Άννα Ντινάκη-Κονδυλάκη μιλά για τις δράσεις του Λυκείου Ελληνίδων και αναφέρεται στην τοπική γαστρονομία και οινοποιία.
Η εκπομπή κλείνει με μια εντυπωσιακή “εισβολή” των μεταμφιεσμένων κουδουνάτων: “Μπαμπούγερα” από την Καλή Βρύση, “Χαράπια” από τον Βώλακα και το Παγονέρι, “Αρκούδες” από τον Βώλακα και τους Πύργους, και “Αράπηδες” από το Μοναστηράκι, την Πετρούσα και τον Ξηροπόταμο.
Έτος παραγωγής: 2016
Έρευνα-παρουσίαση: Λάμπρος Λιάβας
Σκηνοθεσία: Νικόλας Δημητρόπουλος